Nhắc đến xứ Huế thơ mộng với nhiều nét văn hóa ẩm thực tinh tế, sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc tới các món chay. Phật giáo được coi là quốc giáo của Việt Nam, đặc biệt hưng thịnh trong thời phong kiến nên các món chay cố đô Huế cũng cầu kì không kém gì các món mặn.
Ẩm thực chay xứ Huế thể hiện rõ nhất trong mâm cỗ chay. Với bàn tay tài hoa, tấm lòng phúc hậu và sự đảm đang tuyệt vời, người phụ nữ Huế chế biến các món ăn chay từ những nguyên vật liệu bình dị, giản đơn nhưng cũng rất phong phú về chủng loại và vô cùng hấp dẫn về mùi vị màu sắc. Chỉ nhìn thoáng qua các món trong một bàn tiệc chay, ta sẽ thấy ngon và đẹp không thua gì nem công chả phượng.
Món chay Huế nổi tiếng hơn cả với các món cơm và bánh. Hầu hết các món cơm hay bánh đều có thể được chế biến thành món chay theo phương thức riêng của người Huế. Được tiếng là thanh lịch, người Huế tỉ mẩn trong cả khâu ăn uống. Từ chọn nguyên liệu, chế biến cho tới bài trí. Mỗi món ăn được nâng tầm như một tác phẩm nghệ thuật, tăng thêm sự hấp dẫn cho người ăn. Sự cầu kì còn thể hiện trong cách chọn nguyên liệu cẩn thận, cho dù là món ăn dân dã hay quý phái.
Cũng như món mặn, món chay Huế không chỉ ăn bằng miệng mà trước hết phải thưởng thức bằng mắt để thấy được cái đẹp đẽ cầu kì, mũi ngửi thấy thơm, tai nghe thấy tiếng xuýt xoa ngưỡng mộ từ những người xung quanh, và tâm trí phải thúc giục cảm giác thèm thuồng. Nghĩa là phải vận dụng cả ngũ quan để thưởng thức sự hài hòa về màu sắc, hương vị . Sự hài hòa như tự nhiên chính là nét đặc trưng trong văn hóa ẩm thực Huế.
Mỗi món ăn Huế đều đi kèm một loại nước chấm riêng biệt. Món bánh bèo có nước chấm hơi ngọt, cơm sen chấm nước tương nguyên chất, bánh cuốn vạn hoa và cơm âm phủ chấm nước tương chua ngọt. Trong văn hóa ẩm thực Huế, cơm có thể chế biến thành nhiều món ngon lạ miệng, mang phong cách khác nhau. Trong đó không thể không kể tới cơm lá sen, thức cơm ngon miệng, cầu kì bậc nhất, từng được xếp vào hàng Ngự thiện dưới vương triều nhà Nguyễn. Cơm lá sen đòi hỏi nhiều nguyên liệu cùng kinh nghiệm chế biến, thể hiện nét tài hoa trong ẩm thực của người Huế.
Ẩm thực chay Huế mang nét phong phú và đằm thắm của vùng đất Cố đô. Các vua triều Nguyễn xưa còn có Trai cung để vua tới ăn chay trước khi làm lễ tế trời. Truyền thống ăn chay ngày nay vẫn được duy trì trong nhiều gia đình ở Huế. Chút chua cay, chút đậm đà, các món chay Huế đã đi vào lòng người một cách hết sức nhẹ nhàng và sâu lắng như thế.