"Dương Khiết, nếu để cô quay Tây du ký, cô có dám nhận không?" - đây là câu hỏi vào năm 1981, lãnh đạo cấp cao Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc hỏi Dương Khiết. Bất ngờ trước đề nghị đột ngột song hiểu rõ ý nghĩa công việc, Dương Khiết nhận lời làm phim. Lúc đó, Nhật Bản đã làm Tây du ký, lãnh đạo đài nói chỉ cần làm hay hơn Nhật Bản là được, nhưng Dương Khiết đáp: "Lãnh đạo, yêu cầu của anh thấp quá".
Dựng nên kiệt tác bất hủ, tại sao suốt 10 năm cứ nhìn thấy Tây Du Ký đạo diễn Dương Khiết lại tắt ti vi?
Được chắp cánh bởi hoài bão lớn của Dương Khiết, Tây du ký đã tạo nên cơn sốt ở Trung Quốc cùng nhiều nước châu Á. Sau ba thập niên, có nhiều phim đề tài Tây du ký ra đời, song phiên bản của đạo diễn Dương Khiết luôn giữ sức sống mãnh liệt.
Dương Khiết ở hậu trường "Tây du ký".
Phim kể chặng đường đi Tây Thiên thỉnh Kinh của bốn thầy trò Đường Tăng. Quá trình làm phim được ví là chặng đường thỉnh Kinh ngoài đời thực, với vô vàn sóng gió. Trong một talkshow năm 2011, Dương Khiết nói Tây du ký là nỗi đau suốt đời của bà. "Tôi không thấy vẻ vang về Tây du ký. 10 năm sau khi phát sóng lần đầu, tôi không xem nó, bật tivi thấy Tây du ký là tôi tắt", bà nói. Vậy nỗi đau ấy là gì?
Những tâm sự của nữ đạo diễn trên talkshow: Tây Du Ký là bi kịch.
Nỗi khổ đau thứ nhất: Mâu thuẫn trong đoàn làm phim
Dương Khiết gọi quãng thời gian thực hiện Tây du ký là bi kịch. Nỗi khổ tâm lớn nhất đối với bà là mâu thuẫn với các thành viên đoàn phim, trong đó có mâu thuẫn với các diễn viên chính. "Tôi không biết nên nói thế nào. Đã xảy ra những việc không vui", bà nói.
Ở thời điểm làm phim, có những lúc không được nồng ấm như thế này.
Dương Khiết giải thích thời gian làm phim, công việc quá nhiều khiến bà không có thời gian ngẫm nghĩ, nhìn nhận lại các sự việc. Bà cho rằng có thể mình đắc tội với người khác vì có những phê bình, đánh giá không chính xác.
Bên cạnh việc xử lý mâu thuẫn với hàng trăm con người, nữ đạo diễn nhọc nhằn vì hàng loạt công việc từ nhỏ đến lớn: chọn diễn viên, tìm nhạc phim, xin kinh phí…
Hậu trường cảnh bay nhảy trong "Tây du ký".
Nỗi khổ đau thứ hai: Bị lãnh đạo nghi ngờ về năng lực
Từng có lúc Dương Khiết bị lãnh đạo nghi ngờ về năng lực, song bà luôn rắn rỏi, quyết liệt để được quyết định các vấn đề về tác phẩm của mình.
Từng có lúc Dương Khiết bị lãnh đạo nghi ngờ về năng lực, song bà luôn rắn rỏi, quyết liệt để được quyết định các vấn đề về tác phẩm của mình.
Trong một cảnh cháy chùa, đạo diễn muốn đốt cháy cả mô hình chùa lớn còn chủ nhiệm sản xuất muốn đốt giấy. Cãi nhau lên xuống, lãnh đạo đài buộc phải nghe theo nữ đạo diễn.
Nỗi đau thứ ba: Bị hàm oan "Đoàn phim Tây Du Ký lợi dụng cơ hội đi ngao du hưởng thụ khắp nơi"
Đoàn phim Tây du ký bị hàm oan lợi dụng cơ hội đi ngao du hưởng thụ khắp nơi.
Vương Sùng Thu kể lại: "Để đóng Tây du ký, đoàn đi khắp mọi miền non nước của tổ quốc. Du lịch lúc đó đâu có như bây giờ, có nơi còn không có nhà nghỉ. Lúc đến núi Thanh Thành, chúng tôi ở một nơi xứng đáng gọi là khu ổ chuột. Chuột ở đấy nhiều lắm, mỗi ngày mọi người đều phải nghe tiếng chuột rục rịch…".
Nhà quay phim giải thích, mục đích tới nhiều nơi lấy cảnh quay là để những địa danh nổi tiếng Trung Quốc hòa quyện cùng Tây du ký. Nhưng không phải ai cũng hiểu được điều đó, có người nói với lãnh đạo Đài truyền hình: "Đoàn phim Tây du ký lợi dụng cơ hội đi ngao du hưởng thụ khắp nơi".
Nỗi đau thứ tư: Sự tiếc nuối vì thiếu tiền mà không thể làm Tây Du Ký đẹp hơn
Sinh ra để đạo diễn Tây du ký, cả cuộc đời Dương Khiết đau đáu vì bộ phim. Nữ đạo diễn tiếc nuối vì thiếu tiền, bà không thể làm Tây du ký đẹp hơn. Kỹ xảo thô sơ, nhiều cảnh quay không được như ý... là điều được bà nhắc đi nhắc lại.
Nữ đạo diễn tiếc nuối vì thiếu tiền không thể làm phim đẹp hơn, nhưng sự tuyệt vời của bộ phim khiến cho bộ phim sống mãi, vượt qua tất cả các tác phẩm Tây Du Ký sau này để có được chỗ đứng vững chắc trong tất cả các thế hệ khán giả.
Kỹ xảo thô sơ, nhiều cảnh quay không được như ý. Bà luôn nhắc đến điều này, có lẽ chính sự khắt khe về chất lượng của bà đã khiến bộ phim có sức sống mãnh liệt, tuy điều kiện vật chất thiếu thốn.
Sau ba thập niên, xung đột trên trường quay cũng như những gian khổ trèo đèo lội suối đều trở thành hồi ức. Dương Khiết tổng kết quá trình làm phim trong một chương trình truyền hình năm 2004: "Tôi nhớ hai câu trong bài Nếu đời nỡ dối lừa em của Pushkin: 'Tất cả rồi sẽ trôi đi. Những thứ trôi đi rồi sẽ trở thành kỷ niệm thân thương'. Chúng ta hãy giữ tháng ngày ấy trong tâm hồn, coi đó là những kỷ niệm thân thương nhất. Bởi đó là mối duyên trong cuộc đời".
Dương Khiết tái ngộ các nữ diễn viên "Tây du ký" năm 2015.
Dương Khiết qua đời ngày 15/4/2017, sau khoảng 10 ngày hôn mê, gia đình đạo diễn từ chối tiết lộ cụ thể về bệnh tật của bà. Trì Trọng Thụy cho biết từ lúc bà đổ bệnh, ông lo lắng tìm bác sĩ, liên hệ bệnh viện giúp gia đình Dương Khiết. Chồng đạo diễn - ông Vương Sùng Thu và con cháu bà muốn giữ sự riêng tư trong tang lễ, không muốn nhiều người tham dự.
"Đường Tăng" Trì Trọng Thụy hát nhạc phim "Tây du ký" khi hội ngộ Dương Khiết năm 2013.