Suốt mấy trăm năm lịch sử, hình ảnh dâm phụ Phan Kim Liên luôn bị đóng đinh là mẫu người phụ nữ đáng xấu hổ nhất trong lịch sử Trung Quốc, trở thành một điển hình cho sự lẳng lơ, dâm đãng và tàn độc.
Kể từ khi được tác giả Thi Nại Am khắc họa trong Thủy Hử truyện, hình ảnh Phan Kim Liên luôn được dựng lại sống động trong các vở kịch, những tác phẩm văn học, hay được bàn tán sôi nổi bên những buổi trà dư tửu hậu của đám tao nhân mặc khách.
Phan Kim Liên là vợ lẽ thứ năm của Tây Môn Khánh, bước ra từ tiểu thuyết Kim Bình Mai, qua đó càng làm nổi bật nhiều phương diện khác về tính cách, đời sống của nhân vật này – một người đẹp thông minh lanh lợi, mỹ lệ phong lưu nhưng cũng lại là một mẫu người điển hình về sự tàn độc, thủ đoạn hiểm ác, kẻ đâm bị thóc chọc bị gạo, hoang dâm vô độ...
Thân thế và xuất xứ của Phan Kim Liên
Phan Kim Liên xuất thân là một hầu gái trong nhà phú hộ ở huyện Thanh Hà (phía Đông Bắc tỉnh Hà Bắc ngày nay). Lấy họ Phan theo mẹ, từ nhỏ đã có tên Kim Liên. Hơn hai mươi tuổi, nhan sắc đã ưa nhìn. Phú hộ có ý muốn gạ gẫm, song Kim Liên nhất định không nghe, toan đi mách với vợ phú hộ. Nhân thế, lão tức giận, bèn đem Kim Liên gả không cho Võ Đại Lang - một anh chàng bán bánh bao vừa lùn vừa xấu xí.
Từ khi Võ Đại Lang lấy Kim Liên về, những kẻ nhàn rỗi ưa chơi bời quanh đấy, cứ hàng ngày đến nhà để chế giễu, làm cho Võ Đại Lang tức bực muôn phần...
Thậm chí, những gã trai kia còn thường xuyên đứng trước cửa nhà Võ Đại Lang chêu trọc: Miếng thịt dê béo rơi ngay mõm chó. Võ Đại Lang nghe thấy vậy, nhưng vì bản tính nhu nhược, cảm thấy không thể sống được ở Thanh Hà, liền cùng vợ chuyển đến huyện Dương Cốc, hàng ngày ra chợ bán bánh hấp (bánh bao) như trước.
Sống ở nơi mới, cuộc sống của vợ chồng Phan Kim Liên yên ả hơn.
Về sau, Võ Tòng đến Dương Cốc ở cùng vợ chồng Võ Đại Lang, Phan Kim Liên bắt đầu nảy sinh tình cảm với Võ Tòng, nhiều lần dụ dỡ và mơn trớn chàng trai trẻ sức vóc cường tráng. Mặc dù vậy, Võ Tòng không hề bị quyến rũ trước Phan Kim Liên, thậm chí còn khuyên nhủ ả sống cho phải đạo.
Từ đó, quan hệ chị dâu em chồng trở nên căng thẳng, Võ Tòng phải chuyển đến huyện phủ nha môn sinh sống.
Cuộc đời Phan Kim Liên lại một lần nữa chìm vào những tháng ngày ủ dột. Ả thường xuyên ruồng bỏ chồng vì sự xấu xí, thô kệch. Sau nhiều lần dụ dỗ Võ Tòng không thành, ả được mụ hàng xóm Vương Bà dàn xếp để giao dâm với Tây Môn Khánh. Sự việc bại lộ khi cậu bé bán lê Vận Ca phát hiện và tố giác với Võ Đại. Vì căm phẫn và tức giận, Võ Đại đến bắt dâm mà không thành, còn bị Tây Môn đá trúng bụng, máu me lênh láng.
Võ Đại phải nằm trên giường 4, 5 hôm vẫn không dậy được, nước uống không có, mà vợ không thèm đếm xỉa đến. Cô nàng sáng nào cũng phấn sáp, quần áo là lượt đi từ sớm đến chiều. Khi về thì hai má đỏ hồng, rõ ra một tuồng dâm đãng. Võ Đại thấy vậy thì cay đắng trong lòng, mà không biết làm sao liền gọi Võ Tòng đến dọa Phan Kim Liên, hy vọng ả nhận thấy chồng đang lâm trọng bệnh. Nào ngờ, Phan Kim Liên lại cùng Tây Môn Khánh hạ độc Võ Đại Lang.
Như vậy, trong Thủy Hử truyện, Phan Kim Kiêm chỉ là một nhân vật phụ, là vợ anh bán bánh hấp Võ Đại Lang. Vì thông dâm với Tây Môn Khánh mà hạ độc chồng. Vụ việc sau bị phát hiện, ả và bạn tình bị Võ Tòng giết chết để báo thù cho anh. Chi tiết trên có thể tìm đọc trong hồi 24 của Thủy Hử truyện - Bày mưu gian, bợm già dỗ khách; Ham tình dục, gái đĩ giết chồng.
Còn trong truyện Kim Bình Mai về sau này lại sáng tạo thêm khi tên tuổi Phan Kim Liên lại trở thành nhân vật nữ chính, đồng thời còn là một ả đĩ thõa, dâm loạn, dục tình thiêu đốt... Đến nỗi, ả nhiều lần cho Tây Môn Khánh uống thuốc kích dụcđể ngày đêm phục vụ mình. Điều này được thể hiện rõ trong vở Xuyên kịch Phan Kim Liên của Ngụy Minh Luân, bộ phim Phan Kim Liên của đạo diễn Trương Vũ,Hồi ức Phan Kim Liên của Hà Tiểu Trúc, hay Xin chào Kim Liên của Diêm Liên Khoa...
Sắc đẹp
Trong Kim Bình Mai, vẻ đẹp của Phan Kim Liên không những khiến Tây Môn Khánh chết mê chết mệt mà ả còn khiến người cùng giới ghen tị.
Nói về vẻ đẹp và độ lẳng lơ của Phan Kim Liên, Kim Bình Mai có tả: Tựa ngọc minh châu chạy trong đĩa thủy tinh”. Thoáng nhìn qua không thốt nên lời. Thậm chí lão hòa thượng một lần bắt gặp Phan Kim Liên cũng bị ả quyến rũ cho mê muội. Ngay đến một đám hòa thượng cũng ngay tức khắc si mê đến quên cả phật tính thiền tâm, ốm người vì tương tư, điên đảo vì mê muội...
Cầm kỳ ca hát
Phan Kim Liên từ nhỏ đã có nhan sắc hơn người, lại có đôi bàn chân nhỏ bé rất xinh. Sau khi cha chết, người mẹ nghèo khổ đã bán con gái mới 9 tuổi vào phủ Vương Chiêu Tuyên. Tại đây, Kim Liên được học đàn hát và chữ nghĩa. Khi Kim Liên 13 tuổi đã tỏ ra quyền biến lanh lợi, giỏi âm nhạc, khéo trang điểm, rành nữ công gia chánh, thông thạo viết chữ, đọc được sách, cử chỉ yểu điệu, biết quyến rũ người khác...
Trong truyện cũng nhiều lần miêu tả Kim Liên chơi đàn tỳ bà mua vui cùng Tây Môn Khánh. Không ít lần ả ngồi lên đùi Tây Môn mà so giây nắn phím.
Phan Kim Liên còn là một bà nội chợ đảm, đây có lẽ là một biệt tài của ả. Trong nguyên tác Kim Bình Mai, khi Phan Kim Liên còn chưa về làm thiếp của Tây Môn Khánh, cứ mỗi lần gặp gỡ, Kim Liên đều trổ tài nấu nướng và bày những món ngon mắt trên bàn.
Không những thế, Phan Kim Liên còn rất giỏi thơ phú. Khi Tây Môn Khánh lìa đời, dâm phụ này thường tự làm thơ để bày tỏ cõi lòng. Hay thời gian cả hai còn vụng trộm, Kim Liên từng viết thơ gửi cho Tây Môn Khánh: "Ai kia đã rõ lòng ta. Giờ ta xin mượn giấy hoa tỏ lời. Trước kia như đũa có đôi. Rộn ràng kết tóc, bồi hồi trao khăn. Lòng ai giờ đã nguội dần. Thì xin trả lại tấm khăn ngày nào".
Tính xấu khác người
Nhan sắc, cầm kỳ thị họa đều giỏi, nhưng Phan Kim Liên lại là người không có tính độc lập. Ả luôn tỏ ra lười biếng, ươn hènnên không thể tự quyết định được số mạng đời mình. Khi ở trong phủ Tây Môn Khánh, gã vốn là người có quyền lực tối thượng trong nhà, vì vậy Phan Kim Liên thường chỉ biết dựa dẫm vào gã. Cho dù người khác có xỉ nhục, phỉ báng gì thì ả cũng không thèm đếm xỉa. Dường như ả không ý thức được việc bị người khác coi thường.
Mặc dù vậy, Phan Kim Liên cũng không hề tỏ ra thua kém việc “ông ăn chả bà ăn nem” với Tây Môn Khánh. Khi biết chồng ra ngoài tằng tịu với gái, ở nhà ả liền thông dâm với thằng hầu Tiểu Tư.