Sự thật về Bao Thanh Thiên

Là một trong những nhân vật lịch sử được đưa lên phim thành công, nhân vật Bao Thanh Thiên trong các phiên bản phim cùng tên nhiều năm qua đã trở thành một biểu tượng cho công lý, lẽ phải, không chỉ trong lịch sử Trung Quốc mà còn trong tâm thức của không ít khán giả Việt.

Tuy nhiên, nguyên mẫu Bao Thanh Thiên, còn gọi là Bao Hắc Tử, Bao Chửng thực tế như thế nào, không phải là điều ai cũng rõ. Bao Công tên thật là Bao Chửng, ông sinh năm 999 và mất năm 1062, tự Hy Nhân. Ông còn được biết đến bằng rất nhiều tên khác như Bao Thanh Thiên, Bao Thị Chế, Bao Hắc Tử, Bao học sĩ hay Bao Long Đồ. Dưới thời hoàng đế Tống Nhân Tông (1022 – 1063), ông nổi tiếng là một vị quan “thanh liêm, chấp pháp nghiêm chỉnh, không khiếp sợ quyền uy hay vị nể tư tình”.

Hình ảnh Bao Thanh Thiên với khuôn mặt đen và vầng trăng trên trán vốn không xa lạ gì với khán giả Việt Nam. Tuy nhiên, sự thật không như người ta tưởng. Thực tế, mặt Bao Công không hề đen và cũng không có vầng trăng trên trán. Tạo hình Bao Công ta thấy trên phim ảnh là kết quả do bị ảnh hưởng của Kinh Kịch, hát bội. Trong nghệ thuật Kinh Kịch, các diễn viên thường phải hóa trang mặt nạ trước khi biểu diễn. Mặt trắng là đại diện cho kẻ tiểu nhân; mặt đỏ là đại diện cho nghĩa khí, trung nghĩa; mặt đen đại diện cho nghiêm túc, công chính liêm minh, quân tử. Do đó, mặt Bao Công được tô đen để khắc họa bản tính liêm chính của ông.  Theo truyền thuyết, Bao Công là Văn Khúc Tinh trên trời giáng trần. Vì vậy, ngoài việc xử án ban ngày ở dương gian, ban đêm, ông còn phải xử án ở âm ty. Vầng trăng trên trán ông tựa như ánh trăng soi sáng công lý ngay cả ở những nơi tối tăm nhất.