Hải Vân Quan là công trình kiến trúc mang tính quân sự được xây dựng từ thời Nguyễn. Tọa lạc tại vị trí ranh giới giữa Thừa Thiên Huế và thành phố Đà Nẵng, địa điểm này là một trong những di tích lịch sử nổi bật mang tính gắn kết lớn. Song, Hải Vân Quan là gì vẫn là câu hỏi được nhiều du khách thắc mắc.
Di tích Hải Vân Quan được xây dựng từ năm 1826, nằm trên khu vực cao phía đỉnh đèo. Nơi đây trước kia là đồn phòng thủ quân sự thời phong kiến, được mệnh danh là “yết hầu” của vùng miền Thuận Quảng. Với tầm nhìn chiến lược, nhà Nguyễn đã dựa vào địa thế tự nhiên để phát huy được hết các tính năng đặc thù của khu vực này.
Trong giai đoạn lịch sử 1945 - 1975 cũng có nhiều hạng mục công trình quân sự được thiết lập thêm ở đây như vọng gác, lô cốt… nhằm bảo vệ và trấn giữ con đường huyết mạch này. Ngoài ra, các hệ thống pháo đài công sự cũng được mở rộng để đặt súng ống cũng như quan sát thế sự.
Không chỉ là mang tính gắn kết hai địa danh, nơi này còn sở hữu công trình kiến trúc đầy độc đáo, được xếp hạng là di tích lịch sử nghệ thuật cấp quốc gia.
Di tích Hải Vân Quan là di tích lịch sử cấp quốc gia duy nhất ở Việt Nam thuộc quyền quản lý của hai địa phương là tỉnh Thừa Thiên Huế và TP. Đà Nẵng. Công trình lịch sử này được xây dựng vào năm 1826 dưới thời vua Minh Mạng, nằm trên đỉnh đèo Hải Vân, ngay giữa đường phân chia địa phận hành chính của hai địa phương kể trên.
Sau khi được đầu tư hơn 42 tỷ đồng để tu bổ vào cuối năm 2021, hiện nay cơ bản công trình Hải Vân Quan đã có thể đón khách du lịch đến tham quan từ tháng 8/2024.
Trên độ cao gần 500m so với mực nước biển, phóng tầm mắt từ đỉnh Hải Vân Quan xuống, du khách hoàn toàn bị “hút hồn” bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ ôm trọn thành phố Đà Nẵng xinh đẹp. Những cung đường đèo uốn lượn, phía xa là mặt biển xanh cùng bầu trời đầy nắng chắc chắn sẽ trở thành khung cảnh mà du khách khó lòng quên được.
Khu vực đèo Hải Vân chịu ảnh hưởng của gió mùa Nam Á với khí hậu 2 mùa: mùa khô và mùa mưa cùng khí hậu cận ôn đới. Chính vì vậy, khi du ngoạn tại đây, du khách sẽ cảm nhận được từng đợt gió mơn mởn trườn qua da cực kỳ sảng khoái. Nơi đây xứng đáng được thêm vào danh sách địa điểm nên ghé thăm trong bản đồ du lịch Huế.
Đặc biệt, cửa vòm khu di tích hướng về phủ Thừa Thiên có tấm biển đá khắc ba chữ “Hải Vân Quan” có chiều cao 6,16m, rộng 7,8m và dày 6,37m. Hướng cửa vòm còn lại trông về Quảng Nam có khắc 6 chữ “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” với chiều cao 5,2m, rộng 7,9m và dày 4,75.
Di tích Hải vân quan đã được công nhận là Di tích Quốc gia, việc bảo tồn, phục hồi, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích là hết sức cần thiết nhằm trả lại những giá trị vốn có của nó, góp phần gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc, phát triển kinh tế, phục vụ công tác xây dựng và bảo vệ đất nước trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.
Cùng với Lăng Cô - Bạch Mã - Cảnh Dương, Hải Vân Quan là một điểm đang thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan thưởng ngoạn cảnh đẹp hùng vĩ của núi rừng và biển.