Từ thiện cũng phải chờ thời điểm thích hợp
Chỉ vài năm trở lại đây, ca sĩ nước ta bỗng siêng từ thiện hơn hẳn, hình ảnh mộc mạc với áo thun, quần jean tay xách nách mang các phần quà, tươi cười bên trẻ mồ côi, người nghèo dần trở nên đại trà trên báo. Đó ắt hẳn phải là một tín hiệu đáng mừng, vì dù nhiều hay ít thì nó cũng góp phần làm giảm đi gánh nặng cho những mảnh đời bất hạnh. Với nghĩa cử đẹp là thế, hẳn nhiên truyền thông không có cớ gì mà lại khước từ chuyện đưa tin, vì theo lý thuyết thì chúng sẽ tác động đến độc giả, khuyến khích mọi người cùng chung tay làm việc thiện...
Bên cạnh đó, nhìn nhận theo chiều hướng tích cực thì nó cũng giúp công chúng dành nhiều sự ủng hộ cho ca sĩ hơn. Từ trước đến nay, thiên hạ cứ đồn đại về những khoản catse nghìn đô, cùng hàng núi bất động sản, xe sang, đồ hiệu... Giờ đây thấy ngôi sao chịu rút hầu bao ra san sẻ, chí ít người ta cũng có được cái thiện cảm: hóa ra họ cũng chẳng phải loại chỉ biết vơ hết vào mình. Từ đó mà những album, vé ca nhạc cũng có thể tiêu thụ trơn tru hơn trong sự vừa lòng của các Thượng đế.
"Đánh hơi" được những thuận lợi hiển hiện trước mắt, dần dần các buổi từ thiện, trao quà trở thành mốt mới của ca sĩ. Đã làm nghệ thuật thì ai mà lại chẳng muốn giành lấy phần thiện cảm, thế là họ bắt đầu biến chất, xem việc từ thiện như một khoản đầu tư cho tên tuổi của mình. Công chúng bắt đầu nhận ra hàng loạt chiến dịch "vi hành nhường cơm xẻ áo" đều diễn ra vào thời điểm ca sĩ chuẩn bị phát hành album, DVD, làm liveshow... Còn trước và sau những sự kiện này thì tuyệt nhiên chỉ toàn thấy họ diện đồ đi chơi event là chính.
Trước đây, độc giả đã từng cảm thấy chướng mắt khi một công ty quản lý cố tình tô vẽ cho một buổi từ thiện mà 2 gà nhà mình là nhân vật chính. Ở thời điểm đó ai cũng biết rõ chuyện họ đang lùm xùm với scandal ra sao, cần đánh bóng tên tuổi thế nào. Hình ảnh các cô cậu ca sĩ mặc đồng phục tươm tất bên những túi quà được gói gém kỹ lưỡng khiến người ta cảm thấy ngỡ ngàng xa lạ, vì trước đó nào có bao giờ như thế, và cho đến tận bây giờ cũng không hề thấy lại, vì đã qua đợt PR rồi chăng?
Thế mới biết, chỉ khi nào ngôi sao cần bán đĩa, muốn làm màu trước truyền thông thì những mãnh đời bất hạnh mới hưởng được chút phước phần. Có lẽ đây chính là mặt chua chát ở câu chuyện "thiện từ cái tâm".
Diễu binh đi làm từ thiện
Một vài ca sĩ mỗi lần đi làm từ thiện thì cứ "tiền hô, hậu ủng" rầm rộ như thể Trạng Nguyên về làng, từ đó chi phí di chuyển, ăn ở cho cả "đại đội" đều gia tăng, mặc dù vai trò của họ không phải lúc nào cũng cần thiết, chưa kể đến các hoạt động phô trương sự hoành tráng như quay phim chụp hình, băng rôn biểu ngữ, họp báo rình rang. Để rồi sau đó nhìn vào cái kết quả đạt được, người ta lại phải tặc lưỡi: giá như có thể tiết kiệm những khoản chi phí phô trương kia thì cũng đã gom thêm được một khoản không nhỏ cho người nghèo.
Thực tế, có những chuyến từ thiện mà số tiền bỏ ra để "quảng bá" còn ngang ngửa hoặc vượt quá số tiền, quà trao tặng. Cũng có người trước khi đi thì hô hào sẽ bán chút của nải, gom đủ số tiền 800 triệu thẳng tiến vào vùng bà con đang gặp nhiều khó khăn. Sau nhiều vòng rình rang chạy tới chạy lui, báo chí ồn ào, khán giả tinh ý ngồi nhẩm tính cũng đủ thấy số lượng mà ca sĩ này "xuất kho" hoàn toàn cách xa so với cái chỉ tiêu đã trót khoe khoang trước đây.
Với những chuyện này, ở showbiz nước ta xem ra rất dễ được cho "chìm xuồng", hãy xem thử trường hợp của diễn viên Chương Tử Di. Sau động đất tại Tứ Xuyên, cô lên tiếng trước báo giới là sẽ kêu gọi các nhà hảo tâm đóng góp 1 triệu USD để giúp đỡ những nạn nhân bất hạnh, nhưng kết quả cô chỉ thu được 15.000 USD nhưng vì đã trót loan báo gần xa nên đích thân cô phải có trách nhiệm bù vào phần còn thiếu, nếu không muốn đứng trước làn sóng chỉ trích "lợi dụng PR" của dư luận. Họ làm việc rạch ròi, đầy đủ giấy tờ trình ra trước công chúng, chứ không thể hô hào khơi khơi "trăm này, tỷ kia" rồi thản nhiên chở 1 xe quà gói gém kín bưng đi phân phát, cùng vài dòng nhật ký kể lể là xong.
Kêu gọi thành công hay gây ra phản cảm? Nhiều người vẫn bảo họ không mang từ thiện ra để làm công cụ PR, sở dĩ phải chụp hình, quay phim, đăng báo là để kêu gọi thêm những tấm lòng chung tay góp sức. Tuy nhiên thực tế nào có được dễ dàng như vậy? Đáng lý ra thông qua những chuyến đi thiện nguyện, ca sĩ phải là người truyền tải những thông tin một cách cụ thể, thiết thực nhất về hoàn cảnh của những mảnh đời bất hạnh, từ đó mới có giá trị lay động độc giả. Đằng này đa số chỉ miêu tả dăm ba dòng chung chung về chuyện "nghèo này, khổ nọ", rồi trưng ra cả tá hình chụp tươi cười hớn hở trao quà, thử hỏi công chúng sẽ cảm nhận được gì mà tham gia ủng hộ?
Thậm chí nó còn gây ra cái cảm giác: Ừ thì trẻ em mồ côi bây giờ cũng được ở nhà tường khang trang, có người lo ăn lo mặc, ca sĩ, người mẫu, diễn viên, hoa hậu cứ đuhểa nhau đến tặng quà kẹo, bánh trái, vậy cần gì mình phải bận lòng, vì cũng chẳng thấy ai nói gì về hoàn cảnh cụ thể các em cần giúp đỡ ra sao...
Thực tế có nhiều ca sĩ tuy nói là đi làm từ thiện nhưng những dòng mà họ chia sẻ trên báo thường chỉ ngầm tự đề cao bản thân, theo kiểu: "Bà con rất biết ơn khi mình về, chú A, cô B khen bên ngoài xinh, tốt bụng và hứa sẽ luôn ủng hộ các bài hát của mình". Thậm chí có lần một ngôi sao V-Pop còn mang mì tôm, dầu gội ra "đồng cảm" với công nhân kèm theo thông điệp "Hãy nhắn tin bình chọn cho mình với cú pháp XYZ gửi 87XX nhé".
Ca sĩ Tố Như từng chia sẽ trên một tờ báo, trong chương trình từ thiện do mình đứng ra tổ chức, khi thông báo sẽ không có nhà báo chụp ảnh, đưa tin thì ngay lập tức số lượng ca sĩ tham gia rơi rụng gần phân nửa. Đó là minh chứng cho vấn đề mà khán giả luôn đặt ra: Liệu ca sĩ từ thiện vì cái "tâm" hay vì mấy tấm hình?
Ca sĩ Nguyên Vũ thì chia sẽ: "Vũ có một kỷ niệm từ bé, lúc khoảng 5,6 tuổi, đang ngồi quán ăn với mẹ thì có 1 chú bị tật ở chân dẫn theo một cô bé trạc tuổi Vũ vào mời mua vé số, mẹ bảo Vũ cầm một ít tiền đến gửi cho cô bé kia nhưng đừng lấy vé số vì nhà Vũ không chơi. Nhưng chú ấy đã từ chối ngay lập tức, rồi tươi cười cảm ơn và bảo bản thân còn sức làm được, chú không đi xin, vậy là mình chẳng còn cách nào khác là phải mua vé số thôi. Kỷ niệm đó giúp Vũ hiểu rằng không phải cứ thấy người ta nghèo khổ thì mình muốn làm từ thiện kiểu gì cũng được, họ có lòng tự trọng, sẵn sàng mang ơn mình nhưng cũng đừng biến người ta thành kiểu như đi nhận bố thí.
Về chuyện từ thiện bởi cái tâm hay PR thì Vũ nghĩ rất khó khẳng định, cũng có thể ca sĩ thật lòng nhưng chưa khéo mà đã bị lên án thì cũng tội. Theo Vũ, dẫu có dùng nó làm chiêu đánh bóng, PR này nọ thì trước mắt cứ làm đi, chắc chắn từ những câu chuyện, hoàn cảnh thực tế, mà ca sĩ sẽ dần thay đổi cảm nhận, rồi cũng sẽ đến lúc họ hành động bằng chính tấm lòng của mình".
Ca sĩ thường được biết đến như những người tài hoa có khả năng mang âm nhạc làm đẹp thêm tâm hồn cho mọi người, và trong đời sống hiện đại họ càng có nhiều điều kiện để mở rộng thêm các hoạt động vì cộng đồng và xã hội. Bằng sức ảnh hưởng đại chúng của một ngôi sao, rõ ràng khả năng thuyết phục của họ là rất đáng kể cho những công tác tương trợ "lá lành đùm lá rách". Mặt khác, nếu gây ra sự phản cảm, có tác động xấu đến nhận thức khán giả thì "tầm sát thương" mà ca sĩ tạo ra cũng không nhỏ. Cả "canh" và "sâu" V-Pop đều đang có, công chúng chỉ đang chờ người trong cuộc gia giảm thế nào mà thôi.
Một cái Tết nữa lại sắp đến, đây chắc chắn là cơ hội để các Sao thể hiện tinh thần thiện nguyện của mình. Hy vọng sẽ không còn những "con sâu" trong "nồi canh" từ thiện sao Việt.