Với sắc vóc “mi nhon”, tóc thề xõa ngang vai ôm lấy gương mặt thanh tú, cặp mắt đen láy, trong veo như biết nói, chiếc cằm chẻ dễ thương cộng với nốt ruồi duyên nơi khóe môi, giọng nói trong trẻo, nhỏ nhẻ, chưa nói đến tài năng, Thanh Lan đã đủ làm rung rinh bất cứ trái tim nam nhân nào. Có lẽ, vì vậy mà đường tình cô sớm rơi vào cảnh lận đận, bẽ bàng.
Cô gái tài sắc vẹn toàn
Thanh Lan chào đời ở thành phố Vinh, Nghệ An vào năm 1948, tên đầy đủ là Phạm Thái Thanh Lan. Theo tư liệu của nhà báo Hà Đình Nguyên thì ông ngoại của cô là cụ Thái Nguyên Đào, từng là hiệu trưởng trường Petit Lyceé Thanh Hóa (năm 1940) và là một thuộc quan của Bộ Học (triều Nguyễn). Cậu của Thanh Lan chính là ông Thái Thúc Nha - chủ hãng phim Alpha đình đám một thời.
Sinh trưởng trong một gia đình học thức, khá giả nên từ nhỏ, Thanh Lan đã được gia đình cho vào Sài Gòn, theo học trường Tây. Thời tiểu học, cô học trường Saint Paul - một trường dòng nội trú nổi tiếng dành cho con gái những gia đình quý tộc Sài Gòn nằm trên đường Cường Để (Tôn Đức Thắng bây giờ). Chính tại đây, cô đã được các sơ dạy hát và học đàn piano.
Thanh Lan thời trẻ là một cô gái tài sắc vẹn toàn
Sau đó, Thanh Lan được mẹ dắt đến nhờ vợ nhạc sĩ Thẩm Oánh và nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi hướng dẫn thêm. Nhờ vậy, khả năng cảm thụ nhạc lý và biểu diễn của Thanh Lan ngày càng tinh tế. Mẹ của cô - bà Thái Chi Lan rất cưng chiều và hãnh diện trước năng khiếu của cô con gái xinh đẹp.
Về sau, nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi đã giới thiệu và gửi gắm Thanh Lan đến ban nhạc Việt Nhi của nhạc sĩ Nguyễn Đức. Giọng hát vui tươi, tràn đầy sức sống của Thanh Lan gây được sự chú ý và làm hài lòng ông thầy khó tính. Bầu Nguyễn Đức cho cô thu âm bài "Vui đời nghệ sĩ" (Văn Phụng) phát trên đài. Cái chất giọng nhỏ nhẹ, tròn rõ, trong trẻo ấy cuốn hút đến nỗi ban biên tập ở đài đã mời cô phụ trách mục trả lời thư và các bài sưu tầm giới thiệu danh nhân.
Cũng cần nói thêm, khi ấy, “lò” (trung tâm đào tạo ca sĩ, nghệ sĩ) của nhạc sĩ Nguyễn Đức là một trong những lò có tiếng vang (cùng với “lò” Tùng Lâm) tạo dựng tên tuổi cho hàng loạt ca sĩ nổi tiếng có nghệ danh bắt đầu từ chữ “Phương”: Phương Hồng Hạnh, Phương Hồng Quế… So với những ca sĩ chuyên trị dòng boléro này thì Thanh Lan “ra ràng” trễ hơn, vì thế mà cô có lợi thế hơn là được tiếp cận với trào lưu nhạc trẻ đang tràn vào miền Nam.
Năm lớp 11, khi ấy Thanh Lan đang theo học trường Marie Curie - cô gia nhập ban nhạc Hải Âu của nhạc sĩ Lê Hựu Hà - ban nhạc đầu tiên có khuynh hướng Việt hoá nhạc trẻ ở Sài Gòn. Rời ban văn nghệ Việt Nhi, Thanh Lan gia nhập đoàn văn nghệ học sinh - sinh viên Nguồn Sống. Ở đây, cô thường hát dân ca và nhạc tiền chiến cùng các bạn sinh viên học sinh.
Thanh Lan - ngôi sao sáng của những năm thập niên 1980
Cuộc hôn nhân bất hạnh
Nổi tiếng là thế, nhưng đời riêng của Thanh Lan không mấy suôn sẻ. Tất cả bắt nguồn từ một sai lầm của tuổi trẻ nông nổi. Chưa đầy 18 tuổi, đã là bông hoa rực rỡ của làng nghệ thuật Sài Gòn, Thanh Lan đi đâu người ta cũng nhận ra. Trong một chuyến lên Đà Lạt chơi, cô đã lọt vào mắt một công tử ăn chơi khét tiếng Sài Gòn. Chàng trai tên Dũng, vốn là quý tử của chủ hiệu chụp hình Long Biên nổi tiếng trên đường Đồng Khởi. Nhà giàu, cha mẹ cưng chiều, Dũng thường vung tiền quá trán cho những cuộc vui thâu đêm ở Sài Gòn, được giới ăn chơi Sài Gòn thời ấy gọi bằng cái tên Dũng Long Biên. Lên Đà Lạt, sau cuộc gặp gỡ đầu tiên, Dũng đã bày tỏ sự say đắm nữ ca sĩ trẻ. Bằng vẻ ngoài điển trai, phong cách phóng khoáng, sự săn đón, lời ngọt ngào và những món quà đắt tiền, chẳng bao lâu Dũng đã đốn ngã được trái tim non nớt của Thanh Lan. Xứ cao nguyên thơ mộng đã khiến người con gái dễ dàng ngã vào vòng tay gã trai sành sỏi. Trở về Sài Gòn, họ tiếp tục lao vào nhau, rồi Thanh Lan phát hiện mình có thai. Một đám cưới rình rang được diễn ra ngay sau đó.
Xinh đẹp, tài năng nhưng Thanh Lan lại có cuộc sống riêng tư long đong, lận đận
Lấy chồng rồi, Thanh Lan nhanh chóng vỡ mộng. Lúc còn yêu đương thì ngọt ngào chiều chuộng là thế, lúc làm chồng lại hiện nguyên hình là một gã trai vô trách nhiệm, vũ phu và cả ghen. Với một ca sĩ, diễn viên thì đóng phim, đi hát, tình tứ với bạn diễn là thường. Nhưng riêng với Thanh Lan, cứ mỗi bộ phim ra đời là một trận đòn ghen giáng xuống đầu cô. Không ít lần Thanh Lan mất mặt với ê-kíp vì Dũng đến tận trường phim đánh ghen, lôi cô xềnh xệch. Những trận đòn ghen như đòn thù ấy đã làm chai lì rồi mất hẳn tình yêu thuở ban đầu. Chưa đầy 20 tuổi, Thanh Lan li dị chồng, ôm con về nhà mẹ đẻ sau hai năm hôn nhân như địa ngục. Cô tự vực dậy mình, lao vào đi diễn, đi hát để kiếm tiền nuôi con. Cô trở lại con đường học hành, là cô nữ sinh Văn khoa Sài Gòn, cũng là nữ ca sĩ đình đám của các phòng trà nổi tiếng thời ấy. Cô hát chung với Trầm Tử Thiêng, Trần Thiện Thanh, và ít nhiều bị đặt nghi án tình ái với những nhạc sĩ tài hoa này, nhưng đến giờ chưa ai khẳng định được sự thật. Chia tay chồng rồi, sự nghiệp Thanh Lan càng thăng hoa hơn nữa. Có lẽ, cô nữ sinh thơ ngây ngày nào đã mất, thay vào đó là người đàn bà đầy trải nghiệm, từng qua nỗi đau nên tiếng hát, vai diễn càng sâu thẳm, giàu cảm xúc hơn chăng? Chỉ biết rằng, tiếng hát, vai diễn của Thanh Lan luôn khiến người xem rung động, Thanh Lan liên tục hát, liên tục đóng phim, và liên tục đi lưu diễn nước ngoài với những nhạc sĩ, đạo diễn hàng đầu Việt Nam thời bấy giờ.
Thanh Lan và cố diễn viên Đơn Dương
Sau 1975, lặng lẽ một thời gian, Thanh Lan lại tỏa sáng trên sân khấu với những bài hát gắn liền với tên tuổi cô: "Đi qua vùng cỏ non", "Phượng hồng", "Em đi chùa Hương", "Triệu đóa hoa hồng", "Trở về mái nhà xưa", "Giàn thiên lý đã xa", "Trưng Vương khung cửa mùa thu"… Năm 1984, Thanh Lan lọt vào mắt xanh đạo diễn Lê Hoàng Hoa, khi nữ diễn viên chính Thúy An mang thai, không thể tiếp tục tham gia vai diễn Thùy Dung với nhiều cảnh hành động trong bộ phim 'Ván bài lật ngửa" tập 4 "Cơn hồng thủy" và "Bản tango số 3". Diễn xuất và ngoại hình của Thanh Lan đã để lại ấn tượng sâu sắc với Lê Hoàng Hoa, thế nên, cô tiếp tục là Thùy Dung của "Ván bài lật ngửa" trong những tập về sau. Cả cuộc đời mình, Thanh Lan cống hiến hết mình cho nghệ thuật , và là nữ nghệ sĩ đáng được ngưỡng mộ, tuy rằng, hạnh phúc của cô chỉ có một nửa mà thôi. Hiện tại, Thanh Lan đã ở hải ngoại hơn 20 năm. Từ ngày định cư ở Mỹ, bà ít khi xuất hiện nhưng thỉnh thoảng vẫn tham gia vài show hát và các sự kiện.