Hôm kia, con trai tôi đi dự tiệc sinh nhật ở nhà bạn cùng lớp về và luôn trong tâm trạng chán nản. Khi được hỏi tại sao không vui, lời nói của con trai đầy ghen tị: "Sinh nhật bạn cùng lớp của con có một chiếc bánh ba tầng, những quả bóng bay nhiều màu sắc và một sân khấu rực rỡ. Bố của bạn ấy còn tặng bạn ấy một đôi giày thể thao phiên bản giới hạn. Mẹ ơi, nhà chúng ta có bao nhiêu tiền vậy?".
Sau khi nghe những câu hỏi đầy mong đợi của con trai tôi, tôi trả lời: "Mẹ có nhiều tiền nhưng con thì không có. Tiền của bố mẹ kiếm được là do chăm chỉ làm việc. Con phải tự mình đấu tranh cho những gì con muốn, cha mẹ chỉ là người hướng dẫn trên hành trình cuộc đời của con”.
Người con nghe xong liền tự suy ngẫm. Sau đó, con không những ngừng so sánh mình với các bạn khác mà còn bắt đầu bỏ tiền tiêu vặt vào heo đất. Trên thực tế, điều mà trẻ em phải trải qua khi lớn lên chính là sự giáo dục về tiền bạc mà cha mẹ dành cho chúng.
Cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel nói: “Giáo dục tiền bạc là một khóa học bắt buộc trong cuộc sống và là trọng tâm của giáo dục con cái, cũng giống như tiền bạc là trọng tâm của gia đình”. Là cha mẹ, việc giúp con hình thành quan điểm đúng đắn về tiền bạc là một phần không thể thiếu trong quá trình giáo dục gia đình. Nếu con hỏi bạn “Gia đình chúng ta có bao nhiêu tiền?”, cha mẹ không được trốn tránh hay lừa dối. Bởi vì những câu trả lời của cha mẹ sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của con cái; những thái độ khác nhau cũng đang làm cho khoảng cách trong cuộc sống của trẻ ngày càng rộng hơn.
Một số nghiên cứu cho biết: Trẻ em có những giai đoạn nhạy cảm khác nhau ở các độ tuổi khác nhau và 6-12 tuổi là thời gian tốt nhất để giáo dục tiền bạc cho trẻ. Thời kỳ hình thành là từ 6 đến 12 tuổi và thời kỳ phát triển là từ 12 đến 18 tuổi. Giáo dục tiền bạc cho trẻ em là một chủ đề không thể tránh khỏi.
Tôi có một người bạn làm việc này rất giỏi. Khi đứa trẻ được 3 tuổi, cô kể lại thu nhập của gia đình và đích thân chia số tiền đó thành nhiều phần: Các khoản thanh toán thế chấp, chi phí gia đình, chi phí giáo dục và tiền mua đồ ăn nhẹ cho bọn trẻ. Lúc đầu, đứa trẻ không hiểu rằng khi mua kem, nó luôn chọn loại đắt nhất. Khi đứa trẻ lớn hơn một chút, nó phát hiện ra rằng nếu chọn loại kem rẻ tiền, nó có thể ăn nhiều lần với cùng một số tiền. Vì thế, các con của bạn tôi giờ đây không chỉ biết tiêu dùng phải trong khả năng cho phép mà còn rất độc lập trong mọi việc. Phải nói rằng, nền giáo dục thành công không nằm ở việc bạn mang đến cho con mình một cuộc sống tốt đẹp như thế nào mà nằm ở việc bạn cung cấp cho con mình những kiến thức gì.
Tương lai của một đứa trẻ được ẩn giấu trong quan điểm về tiền bạc
Có người nói: “Bản chất của giáo dục tiền bạc là giáo dục hạnh phúc và giáo dục nhân cách”. Việc cho phép trẻ thiết lập quan điểm đúng đắn về tiền bạc không chỉ có thể nâng cao khả năng phán đoán mà còn ảnh hưởng đến định hướng cuộc sống tương lai của chúng. Cha mẹ nào cũng quan tâm đến con cái đều mong muốn mang đến cho con mình một cuộc sống tốt đẹp nhất. Nhưng thay vì tiêu tiền, điều quan trọng hơn là cho trẻ biết giá trị của đồng tiền.
Đổng Đông Đông, con trai của “bà đầm thép” Đổng Minh Châu đã làm được điều đó. Một lần, Đông Đông về nhà rất muộn và mẹ anh hỏi tại sao thì anh trả lời rằng: "Con phải chờ xe. Xe buýt có điều hòa là 2 tệ, xe không điều hòa là 1 tệ và con đã chờ xe 1 tệ hết nửa tiếng". Tính tiết kiệm này đã ăn sâu vào xương tủy của anh khi anh lớn lên. Đặc biệt là sau khi tốt nghiệp, cậu tự mình tìm việc làm thậm chí thuê nhà để ở. Có người từng hỏi Đổng Minh Châu: “Bà để lại bao nhiêu tài sản cho con trai mình?”. Bà tự hào nói: “Con trai tôi có khả năng tự lập, không cần tiền của tôi”. Chỉ một câu nói, niềm hạnh phúc của người mẹ này không thể diễn tả bằng lời.
Giáo sư Qian Zhiliang của Đại học Sư phạm Bắc Kinh từng nói: “Nếu bạn có thể kiểm soát tiền của mình, bạn có thể kiểm soát cuộc sống của mình tốt hơn”. Cha mẹ giúp con hình thành quan điểm đúng đắn về tiền bạc và bảo vệ tương lai của chúng. Khi trẻ chủ động nói về vấn đề tiền bạc, cha mẹ có hai lựa chọn: một là tránh nói về vấn đề đó, hai là nói sự thật. Rõ ràng, việc nói sự thật có lợi hơn cho sự phát triển trí tuệ tài chính của trẻ. Việc thiếu giáo dục về tiền bạc sẽ làm sai lệch thông tin mà trẻ em tiếp xúc, khiến chúng rơi vào bẫy của chủ nghĩa tiêu dùng hoặc khủng hoảng nợ nần.
Giáo dục tài chính là món quà tốt nhất cha mẹ có thể tặng con cái
Trong cuốn sách “Cha nghèo và cha giàu” có câu này: “Không có giáo dục tài chính, bất kỳ khoản đầu tư nào cũng có khả năng thất bại”. Nguyên tắc tương tự cũng được áp dụng cho việc giáo dục con cái tại nhà của cha mẹ. Giáo dục tài chính là món quà tốt nhất mà cha mẹ có thể tặng cho con cái. Nhà tư vấn tài chính Qin Hua đã kể một câu chuyện như vậy trong lớp học tài chính và kinh doanh của mình. Có lần, cô đưa con trai đi du lịch bằng máy bay, sau khi lên máy bay, khi con trai đi ngang qua khoang hạng nhất, ông có chút ghen tị hỏi: "Mẹ, khoang hạng nhất nhìn rất thoải mái, giá vé bao nhiêu tiền?". Bà nói với con trai rằng giá sẽ là 5.000 USD, gấp ba hoặc bốn lần giá vé hạng phổ thông. Người con trai hỏi bà có nhiều tiền như vậy không, bà trả lời với con trai như thế này: “Mẹ không muốn tốn tiền mua vé máy bay vì có rất nhiều việc cần tiền”. Người con trai hiển nhiên biết tiền của mẹ có hạn nhưng ở góc độ của người con, họ sẽ nghĩ: Chỉ cần thu nhập của bố mẹ bạn cao hơn chi phí của chính bạn thì nhu cầu của bạn sẽ được đáp ứng. Đây cũng là nguyên nhân cơ bản khiến trẻ nghĩ: “Rõ ràng là mẹ có đủ tiền nhưng mẹ cố tình không mua cho con”.
Vậy làm thế nào để cha mẹ có thể hướng dẫn con suy nghĩ về những lựa chọn một cách toàn diện và hợp lý hơn?
1. Dạy trẻ phân biệt “nhu cầu” và “mong muốn”
Sự tăng trưởng của mỗi đứa trẻ đều tuân theo những quy luật phát triển nhất định. Khi trẻ vẫn chưa thể đưa ra nhận định chính xác về một việc nào đó, cha mẹ nên giúp trẻ đưa ra lựa chọn và cho trẻ nhận thức được nhu cầu thực sự của mình. Ví dụ, khi đối mặt với đồ ăn nhẹ và sách tranh, một số trẻ sẽ chọn đồ ăn nhẹ, điều này là bình thường. Nhưng cha mẹ nên tránh gạt bỏ những “mong muốn” của con bằng thái độ phủ nhận: “Con làm điều này không đúng”, “Con sai rồi”. Thay vào đó, chúng ta nên hướng dẫn họ một cách chính xác và nói cho họ biết sự cần thiết của “nhu cầu” và khả năng xảy ra “mong muốn”:"Đây chính là thứ con cần hay muốn sao? Nếu bố/mẹ không thể thỏa mãn con, liệu có ảnh hưởng đến cuộc sống bình thường của con không?". Nếu câu trả lời là không thì đó là “muốn” và ngược lại. Để trẻ nhận ra nhu cầu thực sự của chúng sẽ hữu ích hơn nhiều so với việc đổ lỗi cho chúng.
Hãy để con bạn hiểu rằng kiếm tiền không hề dễ dàng
Con cái tiêu rất nhiều tiền, không hẳn là vì so sánh mà còn vì sự ngầm chấp thuận của cha mẹ. Sự phản ứng của cha mẹ sẽ cho con cái họ một tín hiệu: Tôi có thể có được mọi thứ tôi muốn, vì vậy việc kiếm tiền phải dễ dàng. Cha mẹ nên kịp thời sửa chữa sự hiểu lầm này thay vì coi khái niệm này như một tính cách. Ví dụ: cha mẹ có thể nói với con mình: "Nếu muốn tiền tiêu vặt, con có thể dùng sức lao động của chính mình đổi lấy". Khi con cái nhận ra sự vất vả của cha mẹ thì chúng cũng sẽ hiểu được việc kiếm tiền khó khăn như thế nào.
Hướng dẫn trẻ quản lý tiền tiêu vặt đúng cách
Để trẻ tự quản lý tiền bạc của mình có thể giúp chúng phát triển tốt hơn việc cha mẹ chiếm đoạt “kho bạc” của con. Tiền tiêu vặt thực chất là “tài sản” thuộc về con cái, sự can thiệp của cha mẹ sẽ khiến chúng cảm thấy quyền lợi của mình bị xâm phạm. Vì vậy, cha mẹ chỉ cần đưa ra một số gợi ý dựa trên việc tôn trọng con mình. Ví dụ, khi trẻ bị thu hút bởi một “đồ chơi phiên bản giới hạn” trong siêu thị và muốn bỏ hết tiền tiêu vặt để mua nó, cha mẹ có thể gợi ý: “Chúng ta có thể chọn đồ chơi khác và dành số tiền còn lại để mua những thứ có giá trị hơn không?”. Cha mẹ đưa ra những ý kiến mang tính xây dựng sẽ khiến trẻ chủ động suy nghĩ, từ đó xem xét lại hành vi của mình và quản lý tiền tiêu vặt của mình một cách đúng đắn.