Vải - Litchi chinensis Sonn., thuộc họ bồ hòn Sapindaceae - có vị ngọt chua, tính ấm. Y học cổ truyền cho rằng vải công hiệu bổ tì ích can (bồi bổ hệ tiêu hóa - gan), sinh tân chỉ khát (tạo thể dịch, giải khát), ích tâm dưỡng huyết (bổ tim, nuôi dưỡng máu), lý khí chỉ thống (tăng năng động, giảm đau), giáng nghịch chỉ ách (làm giảm ách tắc). Vải được dùng phòng trị các chứng như rối loạn tiêu hóa lâu ngày gây tiêu chảy, phiền khát, nôn ọe, dạ dày lạnh đau, lao hạch, đinh nhọt, đau răng, thiếu máu do băng huyết, chấn thương chảy máu…
Tác dụng thực dưỡng
- Bổ sung năng lượng, ích trí bổ não: Trong cơm vải chứa 66% đường glucose; 5% đường saccharose, chứa tổng đường trên 70%, đứng hàng đầu trong các cây ăn trái, có tác dụng bổ sung năng lượng, gia tăng dinh dưỡng. Nghiên cứu chứng minh vải có tác dụng bổ dưỡng đối với các tổ chức đại não, cải thiện rõ các chứng mất ngủ, hay quên, tinh thần ủ rũ...
- Tăng cường chức năng miễn dịch: Cơm vải chứa nhiều vitamin C và protid, giúp tăng cường chức năng miễn dịch, nâng cao sức đề kháng. Từ xưa đến nay được xem là món ăn tẩm bổ.
- Giải độc tiêu thũng, chỉ huyết chỉ thống (cầm máu giảm đau): Vải được nhiều người biết đến ngoài tác dụng bồi bổ ra còn có thể dùng cho các bệnh ngoại khoa như khối u, lao hạch, đinh nhọt, chấn thương chảy máu…
- Chỉ ách nghịch, chỉ phúc tả (giảm trào ngược, cầm tiêu chảy): Vải có tính ấm bồi bổ hệ tiêu hóa, còn có thể giảm trào ngược, là món ăn thực dưỡng tốt cho người bệnh bị nôn ọe mang tính trào ngược kéo dài và tiêu chảy giấc sáng.
Nhiều món bồi bổ
- Chè vải - táo đen: Vải tươi 100 g, táo đen 10 quả, đường trắng một ít. Vải bỏ hạt, cắt nhỏ, táo đen rửa sạch, trước tiên cho táo vào nồi, sau đó cho vải và đường trắng vào; chờ đường tan, múc vào chén. Món chè công hiệu dưỡng huyết (bổ máu), giữ nhan sắc, kiện tì dưỡng tâm (bồi bổ tiêu hóa và nuôi dưỡng tim), an thần ích trí (ngủ ngon, trí nhớ tốt). Thích hợp dùng cho người bệnh suy nhược cơ thể, sắc mặt vàng bủn, mất ngủ hay quên. Cũng có thể thường dùng cho phụ nữ sản hậu thiếu máu và người bị thiếu máu nói chung.
- Cháo vải - hạt sen: Vải khô 7 quả, hạt sen (bỏ tim) 5 quả, gạo 60 g. Trước tiên, vải khô lột bỏ vỏ ngoài, cho thêm hạt sen rửa sạch cùng với gạo vào nồi nấu thành cháo. Món cháo có công dụng bồi bổ tiêu hóa, cầm tiêu chảy. Thường dùng có hiệu quả đối với người bị tiêu chảy do suy chức năng tiêu hóa lâu ngày và người cao tuổi thận suy, tiêu chảy giấc sáng.
- Canh vải - phổ tai: Vải khô 7 quả, phổ tai (hải đới) 30 g, rượu gạo một ít. Vải khô lột bỏ vỏ ngoài, phổ tai sau khi ngâm nở rửa sạch, cắt lát. Cho nước vào nồi, thêm vải khô và phổ tai lát, sau khi nấu sôi chuyển qua lửa nhỏ hầm phổ tai đến mềm, thêm vào một ít rượu gạo, nấu sôi thì dùng. Món canh có công dụng nhuyễn kiên tán kết (làm mềm, hóa giải sự kết tụ). Đối với các chứng bệnh như loa lịch (lao hạch), sán khí (sa đì) thường dùng món canh này sẽ đạt kết quả.
- Xirô vải: Vải 1 kg, mật ong với lượng vừa. Cơm vải tươi ép ra dạng tương, cho vào nồi, thêm mật ong trộn đều, sau khi nấu chín cho vào trong lọ, đậy kín để hơn 1 tháng (dưới dạng tương kết thành cao thơm) rồi cho vào tủ lạnh để bảo quản. Món xirô này công hiệu ích khí dưỡng âm (bồi bổ âm dương), thông thần kiện não (tạo sảng khoái). Thích hợp dùng trong các chứng bệnh như thiếu máu, hồi hộp, mất ngủ, miệng khát, khí suyễn (khó thở), ho, chán ăn, tiêu hóa kém, suy nhược thần kinh, táo bón. Dùng cho người bình thường còn giúp trí óc minh mẫn, làn da sáng đẹp, trường thọ.
Lưu ý: Vải mang tính ấm, không nên liên tục ăn nhiều. Các vật liệu nêu trong bài có bán tại các cửa hàng dược liệu ở quận 5, TP HCM.