Túi mật hoạt động như thế nào?
Túi mật có dung tích 40~60ml, nối với gan ở trên và tá tràng ở dưới, gồm có thân, đáy, cổ và ống.
- Túi mật có hai chức năng chính là tiêu hóa và miễn dịch.
Mật do tế bào gan tiết ra, sản lượng mỗi ngày khoảng 800~1200 ml, mật mới tiết ra có màu vàng vàng, chứa nhiều thành phần thúc đẩy quá trình tiêu hóa và hấp thu chất béo. 97% mật là nước, còn lại là cholesterol, bilirubin, muối vô cơ,… Nó có chức năng tiêu hóa, hấp thu lipid và loại bỏ chất thải trao đổi chất ra khỏi cơ thể.
Mật chảy vào ống gan chung, túi mật bắt đầu hấp thụ nước và chất điện giải từ mật, biến mật thành mật cô đặc. Mật cô đặc được túi mật dự trữ tạm thời, sau khi con người ăn, cholecystokinin từ ruột và dây thần kinh phế vị của hệ thần kinh bắt đầu hoạt động, dưới sự điều hòa của cả hai, túi mật bắt đầu co bóp. Mật được lưu trữ sẽ được làm trống và chảy qua ống túi mật về phía ống mật chung.
- Ngoài hai chức năng này, túi mật còn có một người bạn tốt là gan.
Khi gan bị bệnh và bị ảnh hưởng bởi các bệnh như xơ gan và tăng bilirubin máu, túi mật sẽ gặp nguy hiểm. Lúc này, cholesterol và bilirubin trong mật sẽ vượt quá tiêu chuẩn, lượng dư thừa sẽ chuyển thành tinh thể, lắng đọng bên trong túi mật hoặc ống mật như cát, tích tụ thành “sỏi mật”.
Ăn quá nhiều hoặc không ăn đều có thể dẫn đến sỏi mật
Ăn thực phẩm giàu chất béo, nhiều dầu, nhiều muối và nhiều cholesterol có thể khiến cholesterol tăng cao, biến thành tinh thể và tạo ra sỏi mật. Nhịn ăn kéo dài và sử dụng dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch cũng có thể dẫn đến ứ mật. Việc ứ đọng kéo dài trong túi mật có thể dẫn đến nồng độ mật quá cao (nồng độ cholesterol cao), có thể thúc đẩy sự hình thành sỏi.
Giảm cân nhanh chóng - những bệnh nhân áp dụng chế độ ăn rất ít calo (calo trong chế độ ăn ít hơn 800 kcal/ngày) hoặc giảm cân nhanh sau phẫu thuật cắt dạ dày cũng có tỷ lệ hình thành sỏi mật cao hơn.
Tuy nhiên, việc hình thành sỏi mật không chỉ liên quan đến chế độ ăn uống, những người béo phì, đặc biệt là phụ nữ, có nồng độ cholesterol trong mật cao hơn, khả năng bài tiết và tổng hợp cholesterol cũng tương đối cao, dễ hình thành sỏi mật. Ở phụ nữ đa thai, việc mang thai sẽ làm tăng nồng độ cholesterol trong mật. Áp lực ổ bụng tăng cao khi mang thai ảnh hưởng đến chức năng co bóp của túi mật, túi mật to ra, không thể thải mật ra ngoài, mật ứ đọng trong túi mật lâu ngày dễ hình thành sỏi.
Ngoài 2 nhóm này, những người ăn chay và ăn chay lâu ngày không tiêu thụ đủ lecithin, đồng thời quá nhiều chất xơ trong chế độ ăn chay cản trở quá trình hấp thu axit mật khiến nồng độ muối mật trong mật giảm, dẫn đến thiếu lecithin và muối mật dẫn đến tỷ lệ mất cân bằng cũng có thể góp phần hình thành sỏi.
Một số loại thuốc, phổ biến nhất là fibrate, ceftriaxone, chất tương tự somatostatin, estrogen và thuốc tránh thai, có thể dẫn đến sự phát triển của bệnh sỏi mật.
Nhiều sỏi mật không có triệu chứng và không cần điều trị y tế. Tuy nhiên, nếu sỏi mật tái phát nhiều lần và tiếp tục chặn đường đi, chúng có thể phát triển thành viêm túi mật cấp tính, viêm đường mật mủ cấp tính, viêm tụy cấp và các bệnh nghiêm trọng khác, có thể biểu hiện dưới nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm đau bụng dữ dội . Các triệu chứng như sốt, ớn lạnh và vàng da có thể đe dọa tính mạng trong những trường hợp nghiêm trọng.
Bệnh sỏi mật tái phát cũng có thể gây ra các đợt viêm túi mật lặp đi lặp lại, người bệnh sẽ bị chướng bụng, đau bụng, chán ăn và cũng có thể gặp các vấn đề như thủng túi mật và viêm túi mật. Để tình trạng không trở nên nặng hơn thì việc “cắt và chữa mãi mãi” là điều khó tránh khỏi.
Chúng ta có thể làm gì để bảo vệ túi mật?
1. Nói không với dầu mỡ nhiều
Nói chung, những thứ nhiều dầu mỡ thường đi kèm với rất nhiều chất béo. Để ngăn chặn việc hấp thụ quá nhiều chất béo vô hình, tốt nhất nên ăn ít chất béo có thể nhìn thấy được, chẳng hạn như thịt mỡ, thịt và dầu,...
2. Uống ít rượu và nhiều nước hơn
Kiêng rượu có thể làm giảm kích ứng tiêu cực đối với túi mật.
3. Ăn đúng giờ
Ngày ba bữa, đủ dinh dưỡng. Chế độ ăn nên ít chất béo bão hòa, nhiều chất xơ và canxi để giảm nồng độ axit mật kỵ nước, tạo thạch trong mật. Ăn bữa đúng giờ có thể làm giảm độ bão hòa cholesterol trong mật và giảm ứ mật bằng cách thúc đẩy quá trình làm rỗng túi mật. Đối với những bệnh nhân dùng TPN, thời gian TPN nên được rút ngắn càng nhiều càng tốt và nên phục hồi dinh dưỡng qua đường tiêu hóa càng sớm càng tốt.
4. Kiểm soát cân nặng hợp lý
Người thừa cân, béo phì nên giảm cân nhưng nên giảm cân từ từ (< 1,5 kg/tháng) để giảm nguy cơ hình thành bùn mật do ứ mật. Những người giảm cân nhanh chóng do lượng calo cực thấp hoặc phẫu thuật giảm cân không nên tiêu thụ ít hơn 7 đến 10 g chất béo mỗi ngày để đảm bảo sự co bóp của túi mật và lưu thông mật tốt.
5. Tập thể dục thường xuyên
Bạn nên chú ý tham gia các bài tập thể dục phù hợp như bơi lội, chạy bộ để giảm béo phì cho cơ thể, tránh viêm túi mật, sỏi túi mật.Hãy đến bệnh viện thường xuyên để siêu âm màu túi mật.
6. Một số bệnh nhân có thể cân nhắc điều trị bằng thuốc
Việc sử dụng statin, axit ursodeoxycholic và vitamin C có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh sỏi mật nhưng cần có sự hướng dẫn của bác sĩ.
Với sự nỗ lực hàng ngày, khi túi mật được chúng ta bảo vệ, túi mật có thể tạm thời thoát khỏi số phận “cắt bỏ, chữa khỏi vĩnh viễn”.
Nhưng bạn không cần phải lo lắng, không phải ai bị sỏi mật cũng cần phải cắt túi mật.
Hầu hết những người bị sỏi mật sẽ không biểu hiện triệu chứng, nếu tình trạng không có triệu chứng này kéo dài sẽ không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của gan, túi mật và tuyến tụy, nói chung là không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu cơn đau dữ dội, tái phát, thành túi mật dày dần từ 4 mm trở lên, hoặc túi mật teo… ảnh hưởng đến sinh hoạt bình thường thì có thể cần phải cắt bỏ túi mật.
Ngay cả khi tình trạng nghiêm trọng đến mức phải cắt bỏ cũng không cần quá lo lắng, vì nhìn chung không có tác động rõ ràng nào đến cơ thể sau khi cắt túi mật, nhưng hội chứng sau cắt túi mật cũng có thể xảy ra do các yếu tố như phẫu thuật. và các tổn thương ống mật, chẳng hạn như: Khó chịu ở vùng bụng trên hoặc phần tư phía trên bên phải, đầy hơi, tiêu chảy, v.v. Vì vậy, bạn cần chú ý đến chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt sau phẫu thuật, đồng thời nhanh chóng tìm kiếm sự tư vấn y tế nếu có bất kỳ cảm giác khó chịu nào.
Tóm lại, bắt đầu từ việc ăn uống đầy đủ, chúng ta phải bảo vệ túi mật và giữ cho túi mật cũng như bản thân khỏe mạnh.