Nhiều người đã có trải nghiệm tương tự như anh Hoàng. Vậy điều gì đang xảy ra với tình trạng bị nghẹt một lỗ mũi, thường được gọi là "nghẹt mũi luân phiên"?
Đầu tiên chúng ta cần hiểu cấu trúc bên trong của mũi. Cuốn mũi là những xương có dạng cong dài và hẹp nhô vào khoang mũi. Mỗi bên khoang mũi thường có 3 cuốn mũi bao gồm cuốn mũi trên, cuốn mũi giữa và cuốn mũi dưới. Chức năng chính của cuốn mũi là làm ẩm và làm ấm không khí hít vào, đồng thời giúp thanh lọc không khí hít vào.
Bề mặt của cuốn mũi được bao phủ bởi niêm mạc mũi, dưới niêm mạc mũi có mạng lưới mạch máu phong phú. Những mạch máu này có thể giãn ra hoặc co lại khi cần thiết, từ đó điều chỉnh lượng thông khí trong khoang mũi.
Vậy tại sao một lỗ mũi lại bị nghẹt?
Mũi của con người có một cơ chế sinh lý tự nhiên gọi là “chu kỳ mũi”. Trong chu kỳ này, một bên mũi tự nhiên bị tắc nghẽn, trong khi bên còn lại tương đối thông thoáng.
Tình trạng này thường chuyển đổi giữa các lỗ mũi cứ sau vài giờ. Tức là khi lỗ mũi phải của bạn bị tắc thì lỗ mũi trái thường thông thoáng hơn và điều ngược lại có thể xảy ra vài giờ sau đó .
Hiện tượng sinh lý xen kẽ này thực ra rất có ý nghĩa. Nó có thể đảm bảo rằng cả hai lỗ mũi đều được nghỉ ngơi và phục hồi đầy đủ, tránh bị khô hoặc tổn thương niêm mạc mũi do thông gió lâu dài. Ngoài ra, thông qua cơ chế xen kẽ này, mũi cũng có thể lọc các hạt và vi khuẩn hít vào hiệu quả hơn, từ đó bảo vệ đường hô hấp của chúng ta.
Tuy nhiên, ngoài cơ chế sinh lý bình thường này, còn có những yếu tố khác có thể khiến một bên mũi bị nghẹt. Ví dụ như lệch vách ngăn mũi, viêm xoang, viêm mũi dị ứng, polyp mũi,… có thể gây nghẹt mũi. Ngoài ra, các yếu tố môi trường như không khí khô, khói thuốc, chất kích thích hóa học,… cũng có thể gây nghẹt mũi.
Vậy làm thế nào để nhận biết nghẹt mũi là hiện tượng sinh lý bình thường hay do bệnh lý?
Trước hết, nếu bạn thấy tình trạng nghẹt mũi luôn xen kẽ giữa hai lỗ mũi và không có triệu chứng khó chịu nào khác thì rất có thể là do chu kỳ mũi bình thường.
Ngoài ra, bạn có thể thử thay đổi tư thế ngủ, chẳng hạn như xoay từ bên phải sang bên trái để xem liệu điều đó có làm giảm nghẹt mũi hay không. Nếu đúng như vậy thì cũng cho thấy nghẹt mũi có thể chỉ là một hiện tượng sinh lý bình thường mà thôi.
Tuy nhiên, nếu tình trạng nghẹt mũi của bạn kèm theo các triệu chứng như sổ mũi, ngứa mũi, hắt hơi,… hoặc nếu tình trạng nghẹt mũi kéo dài mà không cải thiện đáng kể thì bạn có thể cần đến gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân thực sự.
Có rất nhiều hiểu lầm đang lan truyền trong xã hội liên quan đến hiện tượng mũi bị nghẹt xen kẽ nhau. Một số người cho rằng nguyên nhân là do dị ứng hoặc thói quen sinh hoạt kém. Lý do thực sự thực sự phức tạp hơn.
Đầu tiên, mũi không chỉ là nơi chúng ta thở. Nó đóng nhiều vai trò trong cuộc sống của chúng ta. Ví dụ, mũi giúp chúng ta ngửi được nhiều mùi vị khác nhau, điều này ảnh hưởng đến sự thèm ăn và tâm trạng của chúng ta.
Các mao mạch và niêm mạc mũi trong khoang mũi cũng có thể điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm của không khí hít vào để thích ứng với môi trường bên trong. Ngoài ra, mũi còn có tác dụng như một bộ lọc, giúp chúng ta ngăn chặn các chất có hại và vi sinh vật xâm nhập vào đường hô hấp.
Tuy nhiên, mũi cũng là cơ quan rất nhạy cảm. Cấu trúc và chức năng bên trong của nó bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Ngoài các yếu tố sinh lý nêu trên, tình trạng của mũi còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như môi trường, tâm lý, nội tiết tố, thuốc.
Ví dụ, các chất ô nhiễm trong không khí, phấn hoa và mạt bụi đều có thể gây ra sự nhạy cảm và phản ứng ở mũi. Những chất kích thích này có thể gây nghẹt mũi và sưng tấy niêm mạc mũi, gây nghẹt mũi.
Ngoài ra, tâm trạng thất thường, căng thẳng và lo lắng cũng có thể ảnh hưởng đến tình trạng mũi của bạn. Một số hormone, chẳng hạn như progesterone, cũng có thể gây nghẹt mũi, đó là lý do tại sao một số phụ nữ bị nghẹt mũi khi mang thai.
Vậy chúng ta nên giải quyết tình trạng nghẹt mũi luân phiên như thế nào?
Đầu tiên, nếu bạn cho rằng tình trạng nghẹt mũi của mình là do một số chất kích thích trong môi trường sống gây ra, bạn có thể thử thay đổi môi trường sống của mình để giảm tiếp xúc với những chất kích thích này. Ví dụ, bạn có thể thường xuyên mở cửa sổ để thông gió nhằm giảm mạt bụi và phấn hoa trong nhà, hoặc sử dụng máy lọc không khí để giảm chất ô nhiễm trong không khí.
Thứ hai, bạn có thể thử một số phương pháp điều trị không dùng thuốc để giảm nghẹt mũi. Ví dụ, bạn có thể xông mũi bằng nước ấm hoặc rửa đường mũi bằng nước muối để giúp giảm nghẹt mũi và tắc nghẽn niêm mạc mũi. Ngoài ra, một số bài tập thở như thở sâu và thông mũi cũng có thể giúp giảm nghẹt mũi.
Cuối cùng, nếu tình trạng nghẹt mũi kéo dài và kèm theo các triệu chứng khó chịu khác thì bạn nên đi khám càng sớm càng tốt. Bác sĩ có thể thực hiện khám mũi toàn diện để xác định nguyên nhân thực sự khiến bạn bị nghẹt mũi và đưa ra khuyến nghị điều trị thích hợp.
Nghẹt mũi luân phiên là hiện tượng sinh lý thường gặp nhưng cũng có thể là kết quả của nhiều yếu tố. Hiểu được nguyên nhân của hiện tượng này có thể giúp chúng ta chăm sóc mũi tốt hơn, duy trì hơi thở và sức khỏe tốt.