Người xưa có câu: “Chòng chành như nón không quai; Như thuyền không lái, như gái không chồng”. Làm người phụ nữ, suốt đời không biết tới sự êm ấm vòng tay của một người đàn ông mỗi đêm. Mùa lạnh cũng như mùa nóng, chỉ một mình gối tay mình trong nỗi cô đơn triền miên như thế, làm sao tránh khỏi cái cảm giác tủi hờn và bất an trong cuộc đời này.
Ngày nay, các cô gái có cá tính, hoặc cũng có thể do hoàn cảnh xô đẩy mà chịu chấp nhận làm mẹ đơn thân. Nhưng vài thập kỉ trước, làm mẹ đơn thân khó hơn gấp ngàn lần, tủi cực hơn rất nhiều. Người phụ nữ phải gồng mình lên trước bao nhiêu con mắt soi mói, gièm pha, khinh thường của thiên hạ.
Ngày biết người yêu mình sinh ra trong một gia đình chỉ có hai mẹ con. Thanh không có chút nào đắn đo vì điều đó. Thanh càng yêu Hải nhiều hơn. Muốn bù đắp cho anh những tình cảm thiếu hụt đó, mong mang tới cho anh cái cảm giác ấm áp của một gia đình đầy. Hải thường ôm Thanh vào lòng nói: Mẹ anh ở một mình nhiều, nên khó tính lắm! Em sợ không? Thanh cười: Em sẽ tốt với mẹ! Vì em yêu anh!
Ngày cưới nhau, Hải đi làm xa, chỉ còn Thanh ở lại nhà với mẹ chồng. Hai người phụ nữ chưa từng ở cùng nhau một ngày nào bỗng dưng thành người trong một nhà. Mẹ chồng Thanh cũng hết sức nhẹ nhàng với nàng dâu mới, nhưng Thanh vẫn thấy có chút gì đó gượng ngạo!
Những buổi tối đầu, Mẹ chồng sợ Thanh ngủ một mình nhà lạ, nên bà ngủ cùng cho Thanh yên tâm. Nhưng suốt những đêm ấy, mẹ chồng nàng hầu như không ngủ được. Đêm bà cứ lục sục, rồi trở mình liên tục khiến Thanh cũng mất ngủ. Mấy ngày sau, lựa lúc hai mẹ con ăn cơm, Thanh hỏi: Mẹ không ngủ được sao? Bà cười: ừ, Mẹ ngủ một mình quen rồi, có thêm người lại khó ngủ. Thanh nhìn mẹ chồng dịu dàng: Mẹ không phải lo cho con đâu, mẹ cứ ngủ ở nhà ngoài, con ngủ một mình cũng không sao! Con đi học, ngủ một mình cũng quen rồi mẹ ạ. Từ hôm đó hai mẹ con ngủ riêng. Có vẻ mẹ chồng Thanh ngủ ngon hơn. Bao nhiêu năm, ngủ một mình, có lẽ bà quen rồi.
Trong cuộc sống hàng ngày bà rất tỉ mẩn. Từng chiếc bát, cốc, chén, thìa đũa, chỗ nào để chỗ đó, quần áo cũng phải rất gọn gàng. Nhà cửa cũng phải sạch sẽ từ trong ra ngoài, bà không thích lôi thôi, luộm thuộm. Mọi thứ trong nhà nhất nhất phải làm theo ý bà… Lâu dần, Thanh nhận ra, mẹ chồng mình vì sống một mình quá lâu, nên khi có một người khác bên cạnh, bà vẫn không thể nào sửa được thói quen sống theo ý mình và làm theo ý của riêng mình. Người khác động vào là không yên tâm. Cái gì cũng phải tự tay mình làm. Thảo nào Hải nói mẹ anh khó tính!
Thanh thấy, ngay cả khi ốm đau cũng vậy, dù chỉ có hai mẹ con ở nhà với nhau, nhưng ít khi thấy bà nhờ Thanh việc gì riêng cho bản thân. Ốm bà tự mua thuốc, tựu nấu cháo, tự chăm sóc bản thân. Trừ khi bà quá mệt không thể làm được bà mới nhờ tới Thanh. Bà vốn không quen dựa dẫm vào người khác bao giờ. Thanh cũng chỉ biết lặng lẽ mua các loại thuốc mà bà vẫn hay dùng để sẵn trong nhà, để khi ốm bà không pahir đi ra ngoài nữa.
Có lần có khách tới nhà, Thanh có pha trà mời khách, khách vừa về, đã thấy mẹ chồng cầm ấm chén đi cọ rửa, Thanh còn nghe thấy bà lẩm bẩm: ghét nhất là uống chè, chén chiếc là cứ bám hết cả vàng khè. Thì nhà có khi nào có đàn ông đâu, thỉnh thoảng có mấy bà hàng xóm sang chơi thì ngồi uống nước trắng thôi.
Đặc biệt là chuyện tiền nong, bà rất chặt chẽ. Không mấy khi Thanh thấy bà chi tiêu hoang hay cho ai đồng nào. Thanh cũng không trách bà, người phụ nữ một mình gánh vác gia đình, không có chỗ dựa, cảm giác chông chếnh ấy buộc bà phải thắt lưng buộc bụng và tiết kiệm cho bản thân. Thỉnh thoảng, cuối tháng lĩnh lương, Thanh lại đưa cho bà một ít coi như tiền quà bánh. Bà vui lắm!
Những khi hai mẹ con nàng xin phép về ngoại chơi ít hôm, khi nào mẹ chồng nàng cũng nói: Ừ, về mà chơi với ông bà. Mẹ ở một mình quen rồi, có sao đâu.
Nhưng rồi, mỗi lần về như thế Thanh nhận ra mẹ chồng nàng gầy hơn hỏi bà thì bà bảo mấy hôm nay tự dưng mất ngủ, lại không ăn được nên thế. Xong Thanh biết, vì bà nhớ con cún và nàng. Ở gần nhau lâu, dù mẹ chồng vẫn giữ những nếp sống một mình như xưa, nhưng bà lại quen có cún và nàng ở nhà, tối đến cùng nhau quây quần bên mâm cơm, rồi hai bà cháu lại chơi đùa, tiếng nói cười của trẻ nhỏ luôn khiến người ta ấm lòng hơn. Có hôm, cún lại ngủ cùng với bà. Tự dưng nàng và con đi, căn nhà trở lại vắng vẻ và lạnh lẽo, cái cảm giác lầm lũi một mình có lẽ khiến mẹ chồng nàng bất an, buồn bã.
Ngày xưa, mẹ chồng Thanh ở một mình mãi quen rồi, con trai thì đi học suốt trong trường quân đội ít về, học xong lại công tác xa nhà nên không có thời gian nào ở nhà cũng mẹ lâu. Khi người ta đã sống quen với nỗi cô đơn, thì người ta không còn nhận ra sự thiếu thốn của mình, nhưng một khi, nó được lấp đầy, được xóa nhòa đi, thì khi gặp lại nó, người ta dễ sợ hãi hơn trước kia rất nhiều, thậm chí, là không thể chịu đựng được. Người ta đã được sống trong sự ấm áp, thì không ai muốn quay lại cuộc sống cô độc lạnh lùng. Vì thế, dù mẹ chồng Thanh không nói ra, nhưng nàng biết, những ngày sống một mình khi mẹ con nàng vắng nhà, cảm giác bất an và cô đơn tuổi già khiến mẹ chồng nàng cảm thấy buồn tủi.
Dù Thanh và mẹ chồng ít nói chuyện và tâm sự cùng nhau, bà không quen chia sẻ. Nhưng cùng là phụ nữ nên nàng biết, tận sau trong trái tim người đàn bà ấy là một tình yêu địu àng và bao dung vô cùng của một người đàn bà vốn chịu nhiều thiệt thòi và mất mát trong cuộc đời. Người đàn bà ấy đã không sợ nghèo khổ, không sợ khó khăn, thậm chí đã chấp nhận cô đơn khi còn trẻ để nuôi chồng nàng khôn lớn trưởng thành, nhưng bà sợ sự cô độc lúc tuổi già.
Mỗi khi hai mẹ con đi đâu xa một vài bữa, khi trở về, bắt gặp ánh mắt rạng rỡ và niềm vui sáng bừng trên khuôn mặt già nua hằn in đầy những dấu vết của thời gian và vất vả ấy, Thanh cũng có cảm giác, mình đã thực sự trở lại ngôi nhà của chính mình, trái tim nàng cũng cảm thấy ấm áp hơn. Bởi ít ra, nàng cũng đã có thể giúp mẹ chồng nàng, một người đàn bà cô đơn bớt cô đơn hơn trong những năm tháng tuổi già.