Cá chép là một phương tiện chính để giúp Táo Quân có thể "vượt Vũ Môn hóa rồng", chính vì vậy việc chọn mua cá chép là vô cùng quan trọng trong nghi lễ cúng ông Công ông Táo.
Cá chép dâng cúng nhất định phải là cá sống, tuyệt đối không được cúng cá rán.
Chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà cho biết: "Tuyệt đối không cúng cá rán trong mâm cỗ cúng Táo quân bởi cá chép cúng để phóng sinh rước các Táo về. Nếu cúng cá rán sẽ mâu thuẫn về phong tục cổ truyền".
Nhà nghiên cứu văn hóa, PGS. TS Nguyễn Thanh Tú chia sẻ quan điểm: "Lễ mặn khi cúng Táo quân phải có cá sống. Việc cúng cá rán sẽ không vi phạm nhưng không đúng với mẫu gốc của phong tục".
Những con cá chép được dâng lên Táo Quân phải là những con cá chép có màu đỏ, to khỏe mạnh, không bị trầy xước trên thân cá và vảy cá nguyên vẹn không bị tróc.
Khi chọn cá chép để biết chú cá có khỏe mạnh hay không bạn có thể kiểm tra phần mang của cá. Nếu mang cá có màu đỏ tươi có nghĩa cá đang ở trạng thái khỏe mạnh, nếu mang cá có màu đỏ thâm thì cá đã yếu và dễ chết. Ngoài ra, khi chạm vào mặt nước thấy cá bơi nhanh quẫy mạnh thì càng chứng tỏ đây là chú cá chép khỏe mạnh.
Sau khi đã mua cá chép về nhà, bạn nên cho cá vào thau nước sạch với ít rong để cá thích nghi. Bạn nên sử dụng nước sông hồ, nước giếng vì nước máy thường có nhiều clo sẽ làm chết cá.
Việc cúng cá chép tuỳ thuộc vào niềm tin và truyền thống của mỗi gia đình. Có thể cúng 1 con cá chép để tượng trưng hoặc cúng 1 cặp cá, 3 con cá dành cho 3 vị Táo quân đều được.
Theo quan niệm của dân gian cá chép nên được thả trước giờ Ngọ - 12h trưa ngày 23 tháng Chạp để cá kịp thời gian chạy lên thiên đình. Do đó ngay từ tối ngày 22 đến sáng ngày 23 đã có nhiều người đổ xô đi thả cá.
Vậy việc thả cá chép như thế nào để tỏ lòng thành kính và đúng với phong tục tập quán của người dân Việt Nam? Bạn nên chọn địa điểm thả cá chép phóng sinh được cho phép, khi mang cá chép đến nơi thả bạn nên đựng cá trong thau hoặc túi bóng và đến thành ao, hồ nước sạch, không gian rộng không ô nhiễm.
Lúc thả cá bạn nên đến gần sát mép hồ nhẹ nhàng nghiêng thau, túi để cá từ từ bơi ra dòng nước. Không nên đổ cá từ độ cao xuống sẽ khiến cá dập bụng, dập phổi chết và nên tháo túi bóng trước khi thả việc thả cá cùng túi bóng vừa ô nhiễm môi trường, vừa gây hại đến cá.
*Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm