Ăn tết từ ngày ông Táo
Sử sách chép rằng, trước đêm trừ tịch năm 1901, qua ngày cúng ông Táo 23 tháng chạp, Nội vụ phủ đã truyền thông tin về việc phong ấn trong các cung và chuẩn bị cho đón năm mới. Sau khi nhận được chiếu chỉ từ thái hậu, Nội vụ phủ truyền cáo cho các phúc tấn (phi tần của hoàng đế và vương gia), mệnh phụ, cách cách (công chúa) cho tới con cái của các đại quan nhất phẩm, nhị phẩm ở các phủ bắt đầu từ ngày 25 tháng Chạp thì vào cung đón năm mới.
Bắt đầu từ lúc 8 giờ sáng, toàn thể mọi người nhận được lệnh tập trung ở cổng Thương Chấn của Tử Cấm Thành. Lúc bấy giờ, quan tổng quản thái giám là Lý Liên Anh cũng đã mặc mãng bào bổ quái (áo lễ phục của nhà Thanh) đứng đợi sẵn. Phúc tấn của các phủ đều mặc áo khoác thêu hoa màu đỏ, áo lót màu hồng, các cách cách thì muôn hồng nghìn tía, tất cả mọi người theo sau Lý Liên Anh tới Ninh Thọ cung.
Sau khi Từ Hy thái hậu ngồi vào vị trí, bà cho các cách cách lần lượt vào triều kiến. Sau khi hành lễ trước thái hậu xong, các cách cách phân chia những vị trí xung quanh mà ngồi theo thứ bậc. Thái hậu sau khi chúc tết thì lần lượt hỏi han tuổi tác, trình độ của các cách cách rồi sau đó cho lui.
Lượt thứ hai thuộc về các phúc tân, mệnh phụ các phủ. Những người này do hoàng hậu, phi tử và các cách cách làm việc trong cung chịu trách nhiệm tiếp đón.
Từ Hy nói: “Đón năm mới, mọi người đương nhiên là phải cùng chúc nhau những lời may mắn, cùng vui vẻ cho một năm mới, có điều đừng nhàn nhã quá. Gia pháp của triều ta nghiêm minh, con gái phải rõ cái đạo trong nhà, đầu tiên phải biết thêu thùa. Xưa nay, hễ là quần áo ngự dụng của hoàng đế đều do hoàng hậu, quý phi tự mình làm lấy".
"Nay ta xem cách cách các phủ tính tình thì ưa xa hoa, đừng nói tới việc thành thục thêu thùa mà ngay cả cầm chiếc kim lên cũng chưa chắc đã coi là việc của mình. Đa phần là ngồi đó mà hưởng thụ, sau này về nhà người rồi thì biết làm gì? Nay ta gọi hoàng hậu, phi tử, phúc tấn, mệnh phụ mỗi người phải cắt một bộ quần áo, sau đó, cách cách mỗi người phải khâu lại bộ quần áo đó, hạn trong hai ngày phải nộp”.
Có vị phúc tấn khi nghe xong ý chỉ của thái hậu thì toát mồ hôi bởi vì tự biết trình độ khâu vá thêu thùa của con gái mình. Có người thì lấy làm mừng vì hy vọng có thể được khoe khoang trình độ của con gái mình với người khác.
Thái hậu lệnh cho Lý Liên Anh chuẩn bị vải vóc, khay đan bày ở phía trước. Thái hậu nói: “Sau khi cắt xong, có thể ra ngoài xem diễn kịch, các cách cách hôm nay có thể vui chơi thoải mái, tới hai ngày 26 và 27 mới phải làm xong. Các ngươi cũng không cần phải vội vàng làm gì”.
Một số cách cách không biết làm, lợi dụng lúc thái hậu cùng các phúc tấn đi đánh bài thì đem vải vóc giao cho những chị em biết khâu vá của mình làm, sau đó đem quần áo đã làm xong đặt lên bàn của mình cho xong chuyện. Cũng có người không muốn dối trá, làm thế nào thì để như thế. Những nguời làm xong trong một ngày thì đi chơi bạc hoặc xem diễn kịch. Hai ngày sau mỗi người đem đồ đã làm xong và có ghi tên mình đặt lên trên bàn cho hoàng hậu và các quý phi “nghiệm thu”.
Thái hậu “cưỡi ngựa xem hoa” một lượt rồi cho hoàng hậu và phi tử đánh giá, phân biệt theo đẳng cấp rồi ban thưởng. Ngày 28 và 29, Thái hậu cùng các phúc tấn lớn tuổi cùng nhau đánh bài hoặc xem kịch. Những người khác có người thì chơi bài, chơi trò thăng quan, trò bát tiên khánh thọ, chơi đuổi bắt, vô cùng náo nhiệt, nhưng cũng có không ít người lén trốn về phủ của mình.
Ngày 30, lễ nghi không ngớt
Ngày 30, thái hậu dậy sớm hơn mọi khi, hoàng hậu đã lên điện từ rất sớm, các cách cách thì trời chưa sáng đã trang điểm xong hết. Quần áo của mọi người đều khác với ngày thường. Hoàng hậu, phi tử, công chúa cho tới các phúc tấn đều mặc áo quan, đầu đội mũ thuý cang, bên trong mặc áo lót, ngoài mặc áo khoác màu xanh đỏ, treo bảo thạch ở bên, tai đeo hoa tai. Các cách cách thì vẫn mặc áo khoác ngoài màu đỏ, chỉ có điều trên đầu mỗi người đều có đeo đai đỏ kết thành hai chữ Phúc - Thọ. Hai bên đầu đều cắm tua mùa đỏ xõa tới ngang vai.
Thái hậu từ trong đi ra, ngồi lên vị trí của mình xong xuôi thì Long Dụ hoàng hậu dẫn mọi người cùng thỉnh an thái hậu. Lễ xong, thái hậu sai hoàng hậu cùng với các phúc tấn cùng nhau bày hoa để cúng trước phật điện. Công chúa lớn nhất dẫn các cách cách bố trí vật phẩm cúng dường ở trước Phật, mãi tới tầm trưa mới xong. Thái hậu tự tay mình viết khoảng hơn 20 tờ chữ Phúc, Thọ vuông một mét.
Thái hậu nói: “Ai thích viết chữ thì cứ viết theo chữ của ta, không cần phải sợ xấu, luyện nhiều thì sẽ đẹp, không có gan thì không làm được việc gì cả”. Thái hậu nói xong, có cách cách nhấc bút lên để viết, cũng vòng quanh múa lượn bày tư thế ra. Thái hậu cười: “Vẽ hổ không xong, thành ra vẽ chó”. Các cách cách cùng cười rộ lên, làm cho vị cách cách kia xấu hổ ngượng chín mặt.
Tới trưa thì hoàng đế Quang Tự dẫn các tông thất, các vương công người Mãn, Mông cùng các quan Mãn, Hán từ cấp nhị phẩm trở lên đến Ninh Thọ cung hành lễ tiễn năm cũ với thái hậu. Nghi lễ này thực chất là nghi lễ của người Mãn Châu. Trước tiên Tán thị lang Lễ bộ đứng ra đọc bài ca Tán lễ bằng tiếng Mãn.
Lúc này hoàng đế cùng các thân vương theo tiếng ca mà ghép thành cặp múa trước mặt thái hậu. Hoàng đế và Lễ thân vương làm một cặp, Khánh thân vương và Thuần thân vương một cặp, Luân bối tử (hoàng tử) và Na vương thành một cặp, tổng cộng có hơn mười cặp. Múa xong, hoàng đế đứng trước, các vương công đại thần đứng sau cùng khấu đầu hành ba lễ trước thái hậu. Thái hậu thưởng cho một cặp túi sen, sau đó hoàng đế và các đại thần cùng quay về cung Càn Thanh.
Sau khi hoàng đế lui, hoàng hậu dẫn mọi người hành lễ trước thái hậu, người đứng ra hát là tán lễ nữ quan của Nội vụ phủ. Cuối cùng đến lượt các cung nữ, thái giám cùng khấu đầu hành lễ. Thái hậu sai Lý Liên Anh thưởng cho mỗi người mười lạng bạc, sau đó lui vào phòng nghỉ ngơi. Lúc này các phi tử lại dẫn đại công chúa, phúc tấn, mệnh phụ hành lễ Long Dụ hoàng hậu. Sau đó, phúc tấn và mệnh phụ lại hành lễ với quý phi, tiếp theo nữa là phúc tấn, mệnh phụ lại phân chia già trẻ mà hành lễ với nhau. Các cách cách cũng làm lễ thỉnh an với các vị truởng bối của mình.
Theo phong tục của người Mãn Châu, các cách cách ngoại trừ việc khấu đầu lễ Phật, khấu đầu trước hoàng đế và hoàng hậu sẽ không phải khấu đầu với ai nữa, kể cả trước cha mẹ của mình cũng không cúi đầu. Những người con gái trước khi xuất giá có địa vị cao nhất trong gia đình. Hễ là kẻ dưới mà lễ tiễn năm cũ với người lớn tuổi, như cách cách, cung nữ, thái giám thì mỗi người đều nhận được 180 lạng bạc tiền mừng tuổi.
Mười hai giờ đêm 30 tết, khi tiếng chuông điểm canh đi qua, thái hậu cùng với mọi người lên điện, sắp xếp bàn xong thì ngự thiện phòng đem những rau cỏ chuẩn bị sẵn lên trên, thái hậu sai mọi người cùng làm bánh há cảo (bột chay. Có người cắt, có người thái, tiếng vang khắp cả đại điện. Sau khi cắt xong thì đưa lên trình thái hậu.
Tiếp đó hoàng hậu, phi tử, công chúa sẽ đảm nhận việc làm nhân bánh, khẩu vị mặn nhạt do thái hậu quyết định. Sau khi trời bắt đầu sáng, bánh há cảo đã xong. Thái hậu sai mọi người quay về nhà thay quần áo, trang điểm lại. Không lâu sau thì mọi người cùng quay trở lại cung điện. Thái hậu ngồi phía trước bàn, hoàng hậu và mọi người ở bên cạnh. Thái hậu sai cung nữ đem há cảo lên.
Thái hậu nói: “Bây giờ là năm mới, tháng mới, ngày mới, một khởi đầu mới, chúng ta không được phép quên ngày này, giờ này năm ngoái. Bây giờ chúng ta có thể ăn được một bát cơm ngày thái bình ấy cũng là nhờ ân điển bảo trợ của thần Phật, của tổ tiên giúp đỡ”. Nói xong thì mọi người cùng dùng bữa. Mọi người cùng khấu đầu tạ ơn thái hậu. Ăn xong thì trời mới bắt đầu sáng, thái hậu lệnh cho các phúc tấn, mệnh phụ quay về phủ của mình.
Sáng mồng một, nhận lễ và xem hát
Vừa lúc này, bên ngoài mới truyền tin, hoàng đế đến để mừng Tết thái hậu. Tất cả mọi người đều lánh ra đằng sau bình phong. Hoàng đế tới điện, hai tay nắm cành như ý rồi quỳ trước mặt thái hậu rồi tấu rằng: “Thần tử cầu chúc thái hậu tân niên tân hỉ”. Thái hậu nhận cây như ý, hoàng đế khấu đầu trước thái hậu. Thái hậu vì muốn lấy may nên thái độ cũng rất niềm nở, vừa cười vừa nói rằng: “Chúc nước nhà ngày một hưng thịnh, cầu mong cho hoàng đế thân thể luôn mạnh khỏe”.
Hoàng đế cúi đầu lễ xong, thái hậu ngồi xuống sai hoàng đế ăn bánh được đặt ở trên. Hoàng hậu và Cẩn phi bên cạnh cùng hầu hạ. Tuy là ngày vui đầu năm nhưng hoàng đế vẫn đầy những lo lắng, bên ngoài chỉ lộ ra một chút vui vẻ, miễn cưỡng mà ăn cho qua. Sau khi ăn xong thì trả lời một cách đãi bôi rằng: “Bánh chay năm nay rất ngon”. Thái hậu nói: “Năm nay dầu thơm hơn năm trước”.
Đợi khi hoàng đế súc miệng, lau tay xong, Long Dụ hoàng hậu dẫn các phi tử và các cung nữ chúc mừng năm mới hoàng đế, các thái giám cũng chúc mừng năm mới hoàng đế. Hoàng đế nhận lễ xong thì lui ra rồi đi tới Bảo Hoà điện để nhận lễ của quần thần với mình.
Lúc này chỉ nghe thấy tiếng kèn trống vang trời. Lý Liên Anh bẩm tấu rằng: “Các phường hội đã tới để chúc mừng năm mới Lão tổ tông”. Thái hậu nói: “Đưa họ tới Hải Tử đi”. Thái hậu dẫn hậu phi, cung nữ, thái giám giống như một đàn ong bay đến Trung Nam Hải. Các hội đầu cùng quỳ xuống chúc tụng hoàng thái hậu.
Sau đó, các hội thay nhau biểu diễn các tiết mục đã được chuẩn bị từ trước. Thái hậu vừa xem vừa vui vẻ vỗ tay không ngớt. Biểu diễn cho tới buổi trưa thì mới lui đi. Thái hậu thưởng cho các hội đầu một trăm lạng bạc, sau đó hết hứng thì cùng với các cách cách quay về cung.
Thái hậu nổi hứng xem cướp tiền trên băng
Tới năm 1904, khi năm mới sắp tới, Từ Hy thái hậu muốn tổ chức kéo thuyền băng ở Trung Nam Hải. Phúc tấn và cá các cách cách tới Nghi Loan điện và thỉnh an thái hậu. Sau đó thái hậu cho người tới bờ biển Trung Nam Hải, ra lệnh cứ ba người thì ngồi trên một chiếc giường băng, do hai thái giám chịu trách nhiệm kéo.
Thái hậu nói: “Các cách cách có thể đi trước giường băng của ta, còn các giường băng còn lại thì phải ở sau ta”. Chính bởi thế nên các giuờng băng ban đầu đi rất từ từ, sau đó dần dần tăng tốc, giống như đang bay trên băng vậy. Từ trên bờ nhìn xuống, như bầy rồng đang vùng vẫy ở trên bầu trời. Khoảng chừng một giờ sau thì thái hậu lệnh dừng việc kéo thuyền, sai Lý Liên Anh lấy năm ngàn miếng bạc Đại Thanh long nguyên. Lý Liên Anh nhận lệnh sai hai tiểu thái giám đi lấy.
Mọi người không biết Thái hậu muốn lấy số bạc đó để làm gì. Đang lúc mọi người bàn luận thì nghe thấy tiếng thái giám truyền lệnh nói rằng: “Ý chỉ của lão tổ tông là tất cả mọi người tới trước giường băng của thái hậu nghe chỉ”. Chỉ thấy các quý phi, cung nữ, thái giám, các phúc tấn… vừa ngã vừa bò vây chặt lấy thái hậu.
Thái hậu cười nói: “Các ngươi chia thành ba hàng. Hàng thứ nhất là hoàng hậu, phi tử, cách cách, cung nữ. Hàng thái hai là thái giám, hàng thứ ba là con gái ở các phủ”. Lúc này Lý Liên Anh mới sai các thái giám khiêng bạc tới. Thái hậu sai bốn vị phúc tấn ngưòi Mông Cổ rằng: “Các ngươi có sức khỏe, mỗi người cầm năm trăm đồng này tung lên cao”.
Lúc này mọi người mới biết là Thái hậu muốn xem mọi người tranh bạc trên băng. Thái hậu nhìn vào các phúc tấn người Mông Cổ rồi nói: “Khi ta nói ném thì các ngươi phải dùng hết sức để ném”. Người trẻ tuổi nghe thấy thì vui mừng, những phúc tấn lớn tuổi thì sợ nền băng trơn trượt mà mình không có sức.
Thái hậu nói: “Nghe khẩu lệnh, ném …”. Những đồng bạc được tung lên cao, người lùa kẻ đuổi, tranh giành lẫn nhau để cướp bạc. Trong một trăm người thì có tới bảy, tám chục người bị ngã, làm cho thái hậu cười vỡ bụng. Tiếng cười, tiếng gọi, tiếng ngã cùng nhau kết hợp lại vang khắp cả một góc cung. Ai cũng cười ra nước mắt, vừa đứng dậy thì đã lại bị ngã xuống, thành ra chẳng nhận được bao nhiêu tiền. Chỉ có những thái giám là lấy được nhiều nhất và khổ nhất là các vị phúc tấn cao tuổi, mình mẩy lấm lem bùn, nhiều nhất thì cũng chỉ lượm được ba đồng.
Kéo dài tới rằm tháng giêng
Từ đầu tháng mười hai cho tới rằm tháng giêng, ngày nào tổng đốc, tuần phủ các tỉnh cũng vào tiến cống pháo hoa. Tiến cống pháo hoa nhiều nhất là Tế Dương, Thế Lăng, Du Huyện của Hồ Nam, Đông Quản, Hải Nam của Quảng Đông, Vạn Tải, Nghi Xuân của Giang Tây. Ngày mười lăm tháng giêng, Tam Hải bắt đầu mở hội pháo hoa, hễ là vương công võ quan tam phẩm trở lên đều được phép đi vào Tam Hải để xem.
Sau bữa tối, phúc tấn, mệnh phụ, cách cách đều mặc cát phục và đi vào từ cổng Phúc Hoa, tới Nghi Loan điện triều kiến thái hậu. Sau đó, thái hậu dẫn mọi người tới Trung Nam Hải thưởng thức lễ hội đèn. Trước hết treo sợi dây dài, sau đó đặt pháo hoa, bồn hoa, cành nho cho tới các pháo hoa hình chim thú.
Các pháo hoa do Hồ Nam tiến cống bay thẳng lên trời, từng trận từng trận nổ vang, từng ánh sáng chiếu bạc như bắc thước cầu vồng, như mưa rơi ánh bạc, hoặc múa trên mặt bể, hoặc bay vọt từng không. Có từng quả, có từng chum, đỏ như mã não, xanh như hổ phách, trắng như trân châu, xanh như phỉ thuý.
Các hộp pháo tiến cống của huyện Đông Lộc Trực Lệ nở hoa như những bông hoa đua nở trên cành, đình đài lầu các, dường như một vườn hoa đua nở. Khi pháo hoa đến cao trào, cả một vùng được chiếu sáng như ban ngày, chỉ thấy trên trời dưới đất, khắp nơi như ong đùa bướm lượn…
Hộp pháo hoa bắn hết, thái hậu sai các phúc tấn cùng với quan viên văn võ, đến điện Nghi Loan ăn tết Nguyên tiêu. Trong lúc mọi người ăn, hơn mười thái giám ở trong cung cùng múa đèn lồng hình đầu rồng đấu nhau để trợ hứng cho mọi người.
Khoảng chừng hai tiếng sau thì thái hậu sai mang vào những đèn lồng đẹp đẽ được Nội vụ phủ chuẩn bị và thưởng cho mỗi người một chiếc. Những chiếc đèn này đã được thiết kế vô cùng tinh xảo, bên trong có các loại chim muông, thú rừng, tôm cá … Sau khi nhận được đèn, ai cũng khấu dầu tạ ơn, cho tới khi tan tiệc mới ra về.
- Tag
- Từ Hy Thái Hậu
- Từ Hy