Khoảng giữa những năm 1971, trại Hỏa Lò được lệnh tiếp nhận 2 tù binh người phương Tây (một nam và một nữ), bị bắt và đưa từ chiến trường miền Nam ra Bắc. Người nữ tù binh có tên là Monica, nguyên là sĩ quan quân y trong quân đội Mỹ, gốc Đức.
Cô ta có khuôn mặt trái xoan, tóc vàng, mắt xanh, da rất trắng, dáng người mảnh mai, xinh đẹp và thông minh. Monica biết cả tiếng Anh và tiếng Đức. Vì là nữ tù binh duy nhất nên Ban chỉ huy trại đã bố trí cho cô ta một phòng riêng rộng khoảng 10 mét vuông, có kê một chiếc giường hộp (loại vẫn dùng cho sĩ quan cấp tá của quân đội ta), với đủ chăn màn, một phích nước ấm chén và một chiếc bàn nhỏ, thậm chí còn có cả một... lọ hoa!
Lúc đầu, Monica không chịu nhận chiếc phòng đó, cô ta cứ nằng nặc đòi được ở chung phòng với người nam tù binh đã đi cùng chuyến từ miền Nam ra Bắc. Hình như giữa họ đã nảy sinh tình cảm nam nữ, quá mức bình thường. Tất nhiên là Ban chỉ huy trại không chấp nhận. Không thể biến phòng giam thành... buồng hạnh phúc cho họ được!
Nhưng anh em quản giáo giải thích thế nào, Monica cũng không nghe, lại còn tỏ thái độ bướng bỉnh, khóc lóc và không chịu ăn uống gì. Lý do Monica đưa ra là căn phòng ấy... xấu và trống trải quá. Vả lại, đêm ngủ một mình cô rất sợ... ma.
Thấy vậy, trại trưởng Trần Trọng Duyệt cho gọi Monica lên phòng mình. Ông hỏi thăm sức khỏe, hoàn cảnh gia đình của người nữ tù binh và động viên cô chấp hành kỷ luật trại, cải tạo tốt để khi có điều kiện sẽ sớm được trở về đoàn tụ với gia đình. Rồi với thái độ vừa cương quyết, vừa mềm mỏng, ông nói:
- Tôi là trại trưởng, nhưng phòng làm việc của tôi cũng không lớn hơn căn phòng mà chúng tôi đã bố trí cho cô. Thậm chí, còn không có lọ hoa... Vậy cô còn muốn gì nữa đây?
Tới lúc đó, Monica mới ‘ngoan ngoãn’ nhận phòng.
Những ngày sống ở trại Hỏa Lò, người nữ tù binh duy nhất trại này đã được anh em quản giáo quan tâm chăm sóc tới mức... ‘hơi bị nuông chiều’. Họ sắm cho cô ta đủ cả gương, lược và những đồ dùng cá nhân thiết yếu của phụ nữ. Một chiến sĩ trẻ đã được giao nhiệm vụ đi mua sắm ‘phụ tùng’ cho Monica. Vì không quen với loại hàng hóa ‘phức tạp và tế nhị’ này, lại đang là thời bao cấp khó khăn, nên anh đã phải vất vả đi lùng khắp Hà Nội. Thêm nữa, còn phải giữ bí mật, vì không thể nói mình mua đồ lót cho nữ tù binh, nên nhiều phen ngượng chín mặt vì bị hiểu lầm...
Thậm chí có lần Monica còn được Trại trưởng trực tiếp đưa đi làm đầu tại một tiệm uốn tóc bên bờ hồ Hoàn Kiếm, rồi đi mua quần áo ở Hàng Đào... Sau chuyến đi nhiệt tình vì ‘người đẹp’ ấy, ông Duyệt và Ban chỉ huy trại đã bị cấp trên nhắc nhở và phê bình vì đã ‘thiếu tinh thần cảnh giác’.
Mấy tháng sau, Trại trưởng Trần Trọng Duyệt đã nhận được một lá thư do Monica viết cả 2 mặt giấy, với kiểu chữ nắn nót, một bên bằng tiếng Đức và một bên bằng tiếng Anh, có cùng nội dung, tạm dịch như sau:
Kính gửi ông chỉ huy,
Từ tháng 12 năm 1971, tôi đã xin phép nuôi một con mèo. Tôi rất thích động vật, nhất là loài mèo, vì vậy tôi rất vui khi được nhà cầm quyền cho phép. Tôi cho rằng: sự đối xử như vậy, dù là hành động nhỏ, nhưng rất văn minh, biểu lộ chính sách khoan hồng nhân đạo của Nhà nước Việt Nam.
Còn đối với những đề nghị trước đây, tôi tin rằng hoặc đã không tới tay cơ quan ông, hoặc chưa được ông quan tâm thỏa đáng. Nhưng tôi hết lòng hi vọng lần này thì ông sẽ không lãng quên việc tôi xin phép nuôi con mèo này.
Một khi tôi được phóng thích, tôi xin phép được mang theo con mèo về nước. Là một tù binh, tất nhiên giờ đây tôi chỉ có hai bàn tay trắng, nhưng tôi xin hứa sẽ bồi thường tất cả chi phí tăng thêm vì tôi được phép nuôi con mèo này. Xin nhường ông sự lựa chọn, bằng phương thức trao đổi thích hợp nhất, do ông tự sắp xếp.
Hi vọng thiết tha rằng ông không bỏ qua lời đề nghị của tôi.
Xin gửi tới ông chào trân trọng.
Ký tên: Monica
Sau đó, việc nuôi mèo trong phòng giam của Monica đã được Ban chỉ huy trại tù binh chấp nhận. Cô ta vui lắm, luôn tỏ ra dịu dàng và tử tế với mọi người, bởi được chăm sóc con vật mà mình yêu thích. Chỉ khổ cho Trưởng trại tù binh Trần Trọng Duyệt vốn đẹp trai, lịch lãm đã bị anh em trêu chọc vì lời đề nghị ‘đa nghĩa’ và rất dễ bị hiểu nhầm của cô nữ tù binh xinh đẹp: Xin nhường ông sự lựa chọn, bằng phương thức trao đổi thích hợp nhất, do ông tự sắp xếp.
Rất tiếc là, Đại tá Trần Trọng Duyệt không có tấm ảnh nào chụp kỷ niệm với người nữ tù binh duy nhất ở trại Hỏa Lò kể trên. Ông cũng không nhớ là khi được trao trả về nước, cô ấy có mang theo con mèo như đã đề nghị trong thư hay không?
Nhưng sau hơn 30 năm, Đại tá Trần Trọng Duyệt vẫn giữ được bản gốc bức thư “Xin nuôi một con mèo” của Monica. Nó được viết bằng thứ chữ nhỏ li ti, đẹp và đều tăm tắp như kiểu chữ vi tính. Ngay bên dưới là bản tạm dịch viết tay của một cán bộ quản giáo.
Sau khi đã nghỉ hưu, một lần về Hà Nội thăm lại Khu di tích nhà tù Hỏa lò, cựu trại trưởng Trần Trọng Duyệt đã tặng lại bức thư độc đáo nêu trên cho Ban Quản lý khu di tích. Vì thế, bức thư của Monica đang được lưu giữ tại Phòng trưng bày hiện vật tù binh Phi công Mỹ. Người viết bài này cho rằng đó là một trong những bức thư hay nhất thế giới về tù binh trong chiến tranh.
Tin tức Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết đã được trại công khai phổ biến cho tất cả các tù binh Mỹ.
Một không khí chờ đợi và háo hức lạ thường bởi tất cả bọn họ đều mong đợi đến ngày được trao trả về nước. Những ngày đó, tù binh được phép tự do ra sân chơi thể thao và thậm chí họ còn tham gia làm bếp và tự nấu ăn theo sở thích.