Xuất thân không mấy nổi bật khi thi cử thất bại và trở thành thị vệ trong cung, Hòa Thân đã dùng sự khôn khéo và khả năng nắm bắt tâm lý hoàng đế Càn Long để vươn lên vị trí quan trọng hàng đầu triều đình, trở thành người được vua hết mực trọng dụng. Tuy nhiên, chính quyền lực đó đã mở đường cho ông tham ô, nhận hối lộ, và tích lũy một khối tài sản khổng lồ từ dân chúng.
Đại tham quan đệ nhất lịch sử Trung Quốc - Hòa Thân (Ảnh minh họa)
Dân gian thời xưa có câu: "Cái Càn Long có, Hòa Thân có; cái Càn Long không có, chưa chắc Hòa Thân không có". Câu nói này phần nào phản ánh sự giàu có của Hòa Thân còn vượt trội hơn cả vị hoàng đế mà ông phụng sự. Theo sử sách, tài sản của Hòa Thân sau khi bị tịch thu lên đến khoảng 1,1 tỷ lượng bạc, trong khi lương quan nhất phẩm thời bấy giờ chỉ vài chục lượng mỗi tháng. Để so sánh, số thuế thu được hàng năm của triều đình là 70 triệu lượng bạc, có nghĩa triều đình phải mất 15 năm tích góp mới bằng được số tài sản mà Hòa Thân sở hữu.
Nếu quy đổi sang giá trị hiện đại, tổng tài sản của Hòa Thân ước tính khoảng 253 tỷ nhân dân tệ (tương đương 40,9 tỷ USD). Với con số này, Hòa Thân dễ dàng nằm trong danh sách những người giàu nhất Trung Quốc hiện đại, chỉ xếp sau các tỷ phú như Chung Thiểm Thiểm và Trương Nhất Minh trong bảng xếp hạng của Forbes năm 2022.
(Ảnh minh họa)
Câu hỏi đặt ra là phải chăng toàn bộ số tài sản này đều do Hòa Thân tham ô mà có? Hòa Thân nhất định tham ô nhiều, nhưng một phần cũng là đến từ tài sản của bản thân ông.
Theo chính sử ghi lại, trong phạm vi Đại Thanh, Hòa Thân có một số hiệu bán thuốc, hiệu cầm đồ, còn có rất nhiều mỏ quặng, quán rượu, hầm rượu. Ông còn có hơn 80 chiếc xe ngựa, chuyên môn làm vận chuyển, và rất nhiều bất động sản trong kinh thành chuyên dùng để cho thuê, ngoài ra ông còn tham gia rất nhiều nghiệp vụ tài chính, vận chuyển, bất động sản, dịch vụ, khai thác khoáng sản... Nhiều người nhận định, ông chính là một trong những doanh nhân lớn nhất triều đại nhà Thanh.
Vì vậy, tiền của Hòa Thân tuyệt đối không phải chỉ là nhận vàng bạc từng bước cất vào trong kho, nó là vốn lưu chuyển trong toàn xã hội nhà Thanh lúc bấy giờ. Hòa Thân có nhãn quan đầu tư rất khôn khéo, có thể nhận thấy điều này qua những ghi chép thời đó.
Theo ghi chép của đại sứ Tiết Phúc Thành, một nhà ngoại giao thời cuối nhà Thanh, danh sách tài sản của Hòa Thân dài tới nỗi khó mà đếm xuể.
Trong đó bao gồm rất nhiều dinh thự, đất đai, 42 ngân hàng, 75 tiệm cầm đồ, 600 cân nhân sâm thượng hạng, hàng trăm nghìn thỏi vàng bạc, hàng triệu tiền xu và tiền ngoại, rất nhiều gấm vóc lụa là thượng hạng cùng nhiều loại kỳ trân dị bảo bậc nhất tại Trung Quốc.
(Ảnh minh họa)
Dù được vua Càn Long tin tưởng, nhưng Hòa Thân lại là cái gai trong mắt hoàng đế Gia Khánh - người kế vị. Gia Khánh từ nhỏ đã căm ghét những hành vi tham nhũng và lạm quyền của Hòa Thân. Vì vậy, chỉ 15 ngày sau khi Càn Long qua đời, Gia Khánh đã luận tội và buộc Hòa Thân phải tự sát.
Cái chết của Hòa Thân không chỉ kết thúc cuộc đời của một "đệ nhất tham quan", mà còn giúp Gia Khánh thu hồi toàn bộ khối tài sản khổng lồ. Hậu thế thường nói: "Hòa Thân thất thế, Gia Khánh viên mãn", ám chỉ việc Gia Khánh vừa tiêu diệt được tham quan lộng hành, vừa trở nên giàu có không ai sánh bằng.