Người dân Việt Nam thường quen sử dụng rau húng trong nhiều món ăn. Nhưng vẫn rất nhiều người nhầm lẫn giữa các húng cây hay còn gọi là bạc hà và các rau húng khác.
Cách phân biệt húng cây (bạc hà), húng quế, húng chanh, húng lủi
Húng cây là gì?
Húng cây còn được gọi là bạc hà nam, hay húng thơm, là loại cây gia vị thân thảo, thuộc họ Labiatae tương tự như cây húng quế, và có tên khoa học Mnetha arvensis (L) var. Chúng phân bổ tại khắp Châu Á và vùng Đông Bắc Âu. Tại Việt Nam, chúng là đặc sản của làng Láng, huyện Đống Đa, Hà Nội nên còn có tên gọi, tuy ít phổ biến hơn, là húng láng.
Húng cây thường mọc thấp thành bụi, cây cao nhất khoảng 40 cm. Thân cây có màu hơi tím. Lá cây có màu xanh nhạt, hơi nhăn, mọc đối nhau, có viền răng cưa, có phủ một lớp lông con trên mặt lá. Lá có dạng bầu, mũi nhọn, có mùi thơm đặc trưng và dịu nhẹ. Hoa húng cây có màu tím nhạt và mọc ở nách lá.
Húng cây hay gọi là bạc hà, húng thơm.
Húng quế
Húng quế, còn gọi là húng chó, có thể phân biệt ngay với mùi thơm đặc trưng khá giống mùi quế và đinh hương. Cây húng quế cũng mọc thành bụi, cao khoảng 40 -60 cm. Lá thuôn dài, màu xanh đậm, mọc đối xứng hai bên.
Khác với húng cây, bề mặt lá húng quế nhẵn và không có lớp lông bao phủ, không khía cạnh răng cưa mà tạo thành một đường liền, nhưng thân cây lại có 1 lớp lông. Hoa có màu tím, đôi khi có màu trắng.
Húng quế thường đi ăn cùng với món phở bò, bún bò sẽ làm tăng hương vị món ăn. Húng quế cũng được dùng để làm dậy vị các món thịt nướng như gà nướng mật ong, bò nướng BBQ, các món salad.
Húng chanh
Húng chanh, như tên gọi của chúng, tỏa ra mùi thơm chanh thanh mát. Thân cây có lớp lông tơ trắng mịn, mọc cao khoảng 20 - 40 cm. Lá húng chanh có hình dáng bầu dục hẹp, thuôn dài, mép lá cũng khía cạnh răng cưa, nhưng lá dày, giòn và lớp lông mịn hơn so với húng cây.
Hoa mang màu trắng. Húng chanh thường dùng để ướp cá và thịt để khử mùi hôi thịt rất tốt, và làm siro trị cảm ho cũng rất hiệu quả.
Húng lủi
Húng lủi cũng là một họ húng thơm khác. Khác với lá húng cây có hình dạng thuôn dài, lá húng lủi có dáng hơi tròn, nhỏ, màu xanh tươi, mọc đối xứng nhau, mép lá khía răng cưa. Thân cây có màu nâu tía, và chia thành từng đốt ngắn khoảng 2cm.
Húng lủi có hình dáng tương tự lá bạc hà tây (peppermint) nhưng lá bạc hà tây đậm hơn và có lớp lông tơ nhỏ cả 2 mặt lá, trong khi húng lủi thì không.
Lợi ích của húng cây đối với sức khoẻ
Vì có mùi thơm đặc trưng nên húng cây được ăn kèm với nhiều món ăn để tăng phần ngon miệng như bún, phở, cà ri, gỏi.
Ngoài ra chúng cũng là loài cây chứa nhiều chất dinh dưỡng: carbohydrate, chất béo, protein, các vitamin B6, vitamin B9, vitamin B5, vitamin C, các khoáng chất như sắt, mangan, đồng, kali, và các tinh dầu thơm. Vì thế, chúng còn là vị thuốc có nhiều lợi ích sức khỏe như sau:
- Trị cảm cúm: Húng cây có chứa nhiều vitamin B và kali giúp tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể, vì thế giúp trị cảm cúm hiệu quả. Trong Đông y, bài thuốc kết hợp húng cây, hành hoa, kinh giới và bạch chỉ nấu lên uống có tác dụng trị cảm rất tốt.
- Trị côn trùng cắn và dị ứng: Tinh dầu có trong húng cây có tác dụng kháng khuẩn, vì thế dùng húng thơm giã nát đắp vào vết côn trùng đốt, hay vùng da bị dị ứng sẽ làm tiêu sưng, giảm ngứa hiệu quả.
- Xua côn trùng: Mùi thơm đặc trưng của húng cây giúp xua các côn trùng có hại như muỗi rất tốt.
- Có lợi cho hệ tiêu hóa: Húng cây rất tốt cho người bị đầy hơi, khó tiêu, buồn nôn do chúng chứa một loại hợp chất giúp kích thích tiết dịch ở túi mật và thúc đẩy quá trình tiêu hóa. Ngoài ra, hợp chất carvone có trong húng cây có tác dụng ức chế mạnh co thắt dạ dày, vì vậy cải thiện tình trạng rối loạn tiêu hóa.
- Chữa hôi miệng: Tinh dầu thơm của húng cây giúp diệt khuẩn và giảm mùi hôi miệng vừa an toàn vừa hiệu quả. Bạn chỉ cần bổ sung húng cây trong các bữa ăn thường xuyên thì tình trạng hôi miệng sẽ cải thiện rõ rệt.
- Hỗ trợ trị các bệnh đường hô hấp, đặc biệt là hen suyễn, viêm xoang: Húng cây chứa axit rosmarinic giúp chữa viêm xoang khá tốt. Dùng húng cây để xông mũi trong 1 tuần thì các bệnh về hô hấp như hen suyễn, viêm xoang sẽ được cải thiện.
- Bảo vệ gan: Húng cây chứa nhiều chất chống oxy hóa cao như axit rosmarinic, flavones, flavanone, giúp chống lại hoạt động của các gốc tự do, bảo vệ tốt cho gan.
- Trị mụn, làm mờ vết thâm, sáng da: Chính các chất chống oxy hóa có trong húng cây là bài thuốc tốt để làm mờ vết thâm và làm sáng da. Ngoài ra, tinh dầu diệt khuẩn cũng làm giảm tình trạng mụn hiệu quả.
- Giải stress: Theo báo Sức khỏe và đời sống, tinh dầu thơm trong húng cây giúp giảm stress tốt. Không chỉ trong lúc ăn mà nếu kiên trì uống nước húng cây hãm mỗi tối sẽ cho bạn giấc ngủ sâu hơn, khi thức dậy tinh thần sẽ sảng khoái hơn.
Lưu ý quan trọng: Húng cây không nên cho các bà bầu sử dụng vì loài cây này có tác dụng kích thích co thắt dạ dày, co thắt tử cung sẽ dẫn đến nguy cơ sẩy thai.
Tác dụng của húng quế với sức khỏe
Ngừa bệnh tiểu đường: Lá húng quế chứa nhiều chất chống oxy hóa và các tinh dầu giúp sản xuất ra các chất như eugenol, methy eugenol và caryphyllene. Đây đều là những chất có tác dụng hỗ trợ cho các tế bào beta của tụy tạng (những tế bào có chức năng dự trữ và phóng thích insulin) hoạt động bình thường. Điều này giúp làm tăng khả năng nhạy cảm với insulin, làm giảm mức đường huyết nên có thể điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả.
Bảo vệ tim: Hợp chất chống oxy hóa tên gọi là eugenol vốn rất dồi dào trong húng quế giúp bảo vệ tim bằng cách giữ cho mức huyết áp luôn nằm trong tầm kiểm soát đồng thời còn làm giảm mức cholesterol trong cơ thể. Chỉ cần nhai vài lá húng quế khi bụng còn đói mỗi ngày, bạn đã có thể bảo vệ sức khỏe cho tim, giúp phòng tránh những căn bệnh về tim.
Phòng chống ung thư: Giàu chất chống oxy hóa, lá húng quế được cho là có thể giúp làm ngừng quá trình phát triển của bệnh ung thư vú và ung thư miệng (do nhai thuốc lá). Những hợp chất có trong loại rau này sẽ ngăn máu chảy về các khối u bằng cách tấn công vào những mạch máu nuôi sống chúng.
Trị đau đầu: Húng quế có thể làm dịu các cơn đau đầu do bệnh viêm xoang, dị ứng, cảm lạnh hay chứng đau nửa đầu gây ra. Điều này xuất phát từ khả năng giảm đau nhức và làm thông mũi của loại lá này, giúp xoa dịu các cơ đau và giải quyết tận gốc nguyên nhân gây bệnh.
Nếu đang bị đau đầu, bạn chỉ cần giã nát lá húng quế, cho vào nước đun sôi, để đến khi nước còn ấm thì dùng khăn nhúng vào nước, vắt hơi khô và đắp lên trán. Ngoài ra, cũng có thể cho vài giọt tinh dầu húng quế vào nước ấm, dùng khăn nhúng nước và đắp lên trán.
Giúp cai thuốc lá: Những hợp chất chống stress của rau húng quế giúp chúng trở thành giải pháp lý tưởng cho những người đang muốn từ bỏ thói quen hút thuốc lá. Húng quế sẽ làm dịu thần kinh, xua tan căng thẳng - những yếu tố có liên quan đến tình trạng thèm thuốc lá.
Loại rau này còn có tác dụng làm mát cổ họng tương tự như bạc hà nên sẽ giúp kiểm soát cảm giác thèm hút thuốc nếu như bạn nhai chúng thường xuyên. Chỉ cần giữ một ít lá húng quế trong túi và nhai chúng khi bạn cảm thấy thèm hút thuốc, dần dần, bạn sẽ từ bỏ được thuốc lá.
Tác dụng chống oxy hóa của lá húng quế còn giúp khắc phục những tổn hại cho các cơ quan bên trong cơ thể vốn luôn gia tăng theo thời gian hút thuốc lá.
Chữa những bệnh về đường hô hấp: Điều chỉnh khả năng miễn dịch, chống ho (giúp kiềm chế trung tâm ho, hạn chế số lượng các cơn ho) và làm long đờm (giúp tống đẩy đờm ra khỏi ngực) là những công dụng giúp húng quế trở thành phương thuốc dân gian hiệu quả cho những căn bệnh như ho, cảm lạnh hay bệnh có liên quan đến đường hô hấp bao gồm viêm phế quản cấp tính và mãn tính.
Một tác dụng khác của húng quế là khả năng kháng khuẩn và chống nấm, giúp đánh bại tình trạng nhiễm khuẩn có liên quan đến các rắc rối ở đường hô hấp. Húng quế còn có thể làm dịu tình trạng sung huyết vì chúng có chứa những hợp chất như camphene, eugenol và cineole trong tinh dầu của mình. Tác dụng chống dị ứng và kháng viêm còn hỗ trợ cho việc điều trị những căn bệnh dị ứng ở đường hô hấp.
Tác dụng của lá húng chanh đối với sức khỏe
Giúp bảo vệ mắt, ngăn ngừa bệnh ngoài da: Với vitamin A, lá húng chanh giúp tăng cường thị lực và bảo vệ mắt. Bên cạnh đó, vitamin A cũng là chất thiết yếu trong hệ miễn dịch, giúp chống oxy hóa và ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm - gốc rễ của nhiều bệnh ngoài da như bệnh vẩy nến, mụn trứng cá và các bệnh mãn tính như ung thư, bệnh tim mạch và tiểu đường.
Tăng sức đề kháng, giảm nhiễm trùng đường hô hấp: Hàm lượng vitamin C cao trong húng chanh giúp giảm nhiễm trùng đường hô hấp, nguyên nhân gây ra viêm họng. Đồng thời nó cũng giúp tăng sức đề kháng, chống lại cảm cúm, mệt mỏi và giảm thời gian bị cảm lạnh..
Tốt cho tim mạch, ngăn ngừa ung thư: Axit béo Omega 6 là hoạt chất lớn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giảm nguy cơ ung thư, giảm các triệu chứng sưng đau trong viêm khớp dạng thấp, tăng cường cholesterol tốt để ngăn ngừa các bệnh tim mạch.
Tác dụng của rau húng lủi với sức khỏe
Giảm viêm họng: Cũng như lá bạc hà, rau húng lủi chứa hoạt chất tạo menthol với đặc tính kháng khuẩn, làm dịu cổ họng và giảm các cơn ho dai dẳng khá hiệu quả. Lúc này, bạn hãy ăn kèm rau trong bữa ăn, cố gắng nhai thật nhuyễn nhỏ để hấp thu tối đa lượng tinh chất.
Kích thích tiêu hóa: Vừa góp phần gia tăng hương vị cho các món ăn, rau húng lủi vừa hỗ trợ thúc đẩy hoạt động tiêu hóa và tăng khả năng chuyển hóa chất dinh dưỡng của đường ruột. Tinh chất được tiết ra từ phần lá sẽ kích thích sản sinh dịch túi mật, đẩy nhanh quá trình bài tiết chất thải, hạn chế tối đa chứng đầy bụng khó tiêu.
Phòng chống ung thư: Theo phân tích dinh dưỡng, rau húng lủi là một trong những loại rau thơm rất giàu chất chống oxy hóa, kể đến như limonen hay cineol. Các dưỡng chất này khi vào cơ thể có nhiệm vụ tạo lớp bảo vệ tế bào không bị các gốc tự do tấn công, giảm thiểu tối đa tỷ lệ hình thành khối u và ngăn ngừa các bệnh ung thư nguy hiểm.
Tốt cho răng miệng: Cineol được tìm thấy từ rau húng lủi vốn có tính kháng viêm và sát khuẩn mạnh. Nhờ vậy, nếu chúng ta nhai kỹ rau, lượng chất sẽ thẩm thấu vào khoang miệng, “tiêu diệt” vi khuẩn gây mùi hôi miệng cũng như tình trạng viêm sưng chân răng. Từ đây giúp bạn chủ động bảo vệ hàm răng sáng khỏe, duy trì hơi thở thơm mát và tự tin giao tiếp hơn.
Giảm mùi cơ thể: Không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe răng miệng, ăn rau húng lủi còn có tác dụng giảm mùi cơ thể. Tinh chất bạc hà menthol cùng các nhóm chất chống oxy hóa sẽ tham gia điều tiết hoạt động của tuyến mồ hôi, đồng thời ức chế vi khuẩn tạo mùi khó chịu.
Củng cố xương chắc khỏe: Nhiều nghiên cứu dinh dưỡng nhận thấy rằng khoáng chất mà rau húng lủi đem lại tương đối phong phú, gồm canxi, đồng, magie hay kẽm. Tiếp nạp thêm những dưỡng chất này từ rau là cách bạn chủ động tăng cường độ dẻo dai của xương khớp, đảm bảo kết nối chặt chẽ giữa các khớp xương cũng như phòng ngừa loãng xương sớm.
Cải thiện thị lực: Một trong những tác dụng của rau húng lủi có thể bạn chưa biết tới đó là đáp ứng lượng lớn vitamin A mà cơ thể cần hàng ngày. Điều này sẽ đảm bảo hình thành sắc tố ở võng mạc, ngăn chặn tổn thương ở giác mạc và duy trì tốt thị lực của bạn.
Trị côn trùng cắn: Theo y học cổ truyền, hương thơm dịu nhẹ cùng tinh chất tiết ra từ rau húng lủi chính là “khắc tinh” của các loại côn trùng. Cụ thể, bạn có thể nấu nước rau húng lủi, để nguội rồi dùng khăn vải thấm nước, thoa nhẹ nhàng lên vùng da bị muối, kiến hay các côn trùng khác đốt, tình trạng sẽ cải thiện đáng kể đấy.