Bạn có tương tác thường xuyên với anh chị em của mình không?
Tiến sĩ Hu Xiaowu từ Viện Khoa học Đô thị của Đại học Nam Kinh đã công bố một nghiên cứu vào tháng 10/2022 với tiêu đề "Mối quan hệ tan vỡ của giới trẻ: Tại sao điều đó lại xảy ra?".
Báo cáo này dựa trên một cuộc khảo sát bảng câu hỏi quy mô lớn với 1.200 mẫu hợp lệ, bao gồm những người thuộc nhiều nhóm tuổi. Kết quả cho thấy:
(1) Người càng trẻ thì càng ít tiếp xúc với người thân.
(2) Hiện tượng “cắt đứt người thân” trong giới trẻ rất phổ biến. Đặc biệt là những bạn trẻ thế hệ 9x rất ít khi tiếp xúc với người thân trừ khi có nhu cầu cụ thể.
Số liệu trên cho thấy với nhịp sống ngày càng nhanh trong xã hội ngày nay, con người ngày càng ít giao tiếp, tương tác với người thân như anh chị em.
Trước hiện tượng quan hệ họ hàng truyền thống đang dần mai một, có người cho rằng con người hiện đại nên chú ý đến mối liên hệ tình cảm với người thân, đồng thời đề nghị mọi người nên tụ tập, ăn uống nhiều hơn với anh chị em, họ hàng, bạn bè.
Nhưng trên thực tế, những bữa tiệc, bữa cơm không phải là cách tốt nhất để thúc đẩy mối quan hệ giữa anh chị em. Nguyên nhân đằng sau điều này có liên quan đến “luật đàn gà”.
"Luật đàn gà" là gì
“Luật đàn gà” (hay “Hiệu ứng đàn”) bắt nguồn từ một thí nghiệm của nhà sinh vật học tiến hóa William Muir. Ông chia gà thành gà bình thường và gà siêu cấp theo khả năng sinh sản của chúng. Sau đó, ông so sánh cùng một số lượng gà bình thường và gà siêu cấp, nuôi chúng trong 6 thế hệ.
Kết quả cho thấy con của những con gà bình thường phát triển tốt, nhưng những con gà siêu cấp lại gây tổn thương lẫn nhau và bị thương vong nặng nề. Nguyên nhân là do những con gà siêu cấp theo đuổi nhiều thức ăn và tài nguyên hơn, tạo ra sự cạnh tranh khốc liệt, khiến những con gà khác trong đàn bị ảnh hưởng.
Quy luật bầy đàn cho rằng khi một người ở trong một nhóm, hành vi của người đó sẽ bị ảnh hưởng bởi các thành viên khác trong nhóm và hành xử theo cách phù hợp với nhóm. Nhưng hành vi này có những hạn chế, bởi nếu một cá nhân thuộc nhóm cấp thấp, anh ta sẽ vô thức hạ thấp kỳ vọng và tiêu chuẩn hành vi của mình. Trình độ chung của nhóm quyết định giới hạn trên của cá nhân. Cách suy nghĩ của nhóm hạn chế sự đổi mới của cá nhân, từ đó hạn chế sự phát triển và tiềm năng của cá nhân.
Vì vậy, nếu một người chơi trong một nhóm cấp thấp, mặc dù anh ta có thể hài lòng khi thể hiện trong một nhóm như vậy nhưng về lâu dài nó sẽ phản tác dụng.
Khi anh chị em tiếp xúc quá thường xuyên, thường xuyên đi dự tiệc hay hẹn hò ăn tối sẽ làm tăng cơ hội so sánh nhau, có thể dẫn đến một số mâu thuẫn. Ngay cả trong cùng một đại gia đình, giữa anh chị em, tự nhiên có người có cuộc sống tốt hơn, còn có người tương đối không vừa ý.
Nhưng với những cuộc tụ tập thường xuyên, mọi người chắc chắn sẽ khoe khoang mình giỏi thế nào trên bàn ăn để giữ thể diện, đồng thời cố gắng thể hiện khía cạnh kiêu hãnh của mình nhiều nhất có thể. Khi những người thân hiện tại cuộc sống không êm đềm khi nghe những lời này sẽ dễ sinh lòng đố kỵ, bất mãn, từ đó sẽ phá hủy mối quan hệ thân thiết ban đầu.
Một mặt, mọi người có xu hướng đánh giá khả năng và giá trị của mình bằng cách so sánh họ với người khác. Trong những mối quan hệ thân thiết, vì anh chị em hiểu nhau sâu sắc hơn nên kiểu so sánh này diễn ra tự nhiên và thường xuyên hơn. Mặt khác, cũng có thể có sự cạnh tranh giữa những người thân thiết với bạn. Đặc biệt khi sự quan tâm của cha mẹ và sự phân bổ nguồn lực của gia đình bị hạn chế, anh chị em có thể cạnh tranh để được gia đình công nhận và khen ngợi từ người khác.
Tương tự như “Luật con gà”, “Lý thuyết bản sắc xã hội” do Tajfel, Turner và những người khác đề xuất cũng nhấn mạnh tác động của các nhóm đến sự tự nhận thức và trạng thái tâm lý của cá nhân. Lý thuyết bản sắc xã hội cho rằng các cá nhân nâng cao lòng tự trọng và cảm giác thân thuộc bằng cách liên kết bản thân với các nhóm. Vì vậy, cá nhân thường chọn những người có trình độ ngang bằng hoặc thấp hơn mình để có được cảm giác an toàn và vượt trội. Trong một nhóm như vậy, ngoài việc bị người khác ghen tị, các cá nhân khó có thể tiến bộ.
Tiểu Lý, một người hàng xóm của tôi cho biết nhờ chăm chỉ, cậu được nhận vào một trường đại học danh tiếng và may mắn tìm được một công việc ưng ý sau khi ra trường và trở thành “điểm bàn tán” của những người lớn tuổi. Khi trở về quê hương vào dịp Tết, bố mẹ cậu đã tự hào chia sẻ thành tích của con mình với mọi người. Sau khi nghe điều này, dì của cậu giả vờ ngạc nhiên và nói:
"Ồ, cháu thật có triển vọng, tốt nghiệp một trường đại học danh tiếng và có một công việc tốt nhưng cuộc sống ở thành phố lớn này cũng căng thẳng lắm phải không? Cháu đã mua nhà chưa? Cháu có ô tô chưa? Nhìn có vẻ hào nhoáng nhưng cuộc sống thực ra rất eo hẹp nhỉ?”.
Trong những lời này rõ ràng có chút chua chát và khinh thường. Sau khi dì nói xong, mọi người có mặt đều im lặng một lúc. Tiểu Lý cho biết, qua sự việc này, anh hiểu rằng người thân có thể không thực sự muốn anh sống tốt, có một số chuyện không cần phải nói, anh chỉ cần sống cuộc sống của riêng mình.
Vì vậy, cách tốt nhất để anh chị em hòa hợp không chỉ là thường xuyên tụ tập, ăn uống mà còn phải làm những điều sau khi gặp gỡ, trò chuyện qua điện thoại:
(1) Tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau: "Luật Gà" nhấn mạnh tầm quan trọng của việc các cá nhân tìm thấy bản sắc riêng của mình trong nhóm, nhưng sự đồng nhất này không được làm tổn hại đến những khác biệt cá nhân. Dù anh chị em có chung dòng máu nhưng mỗi người là một cá thể độc lập với những tính cách, sở thích và mục tiêu theo đuổi khác nhau. Vì vậy, sự tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau là nền tảng cho một mối quan hệ tốt đẹp.
(2) Khuyến khích và hỗ trợ sự phát triển cá nhân: Anh chị em nên khuyến khích và hỗ trợ lẫn nhau thay vì trở thành vật cản cho sự tiến bộ của người khác. Nếu ai đó trong số anh chị em của bạn làm tốt hơn, bạn không cần phải ghen tị hay phàn nàn. Thay vào đó, bạn nên điều chỉnh tâm lý và tìm hiểu thêm về kinh nghiệm thành công của người khác. Biết đâu người kia có thể giúp ích cho bạn.
(3) Nói nhiều hơn về những trải nghiệm chung: Một số người thân bắt đầu nói về những thành tựu hiện tại của họ khi tụ tập cùng nhau. Thay vì làm điều này, tốt hơn hết bạn nên nói nhiều hơn về những trải nghiệm trưởng thành chung của mình trong quá khứ với anh chị em. Những trải nghiệm được chia sẻ có thể làm sâu sắc thêm sự kết nối cảm xúc và cảm giác thân thuộc giữa các cá nhân, đồng thời sự hiểu biết và tin tưởng lẫn nhau có thể được nâng cao thông qua việc cùng nhau tham gia vào các hoạt động hoặc chia sẻ kinh nghiệm.