Cá phổi châu Phi được đặt tên theo cấu trúc đặc biệt giống phổi của nó. Khi có đủ oxy trong nước, chúng thở bằng mang và các mao mạch trên sợi mang của chúng có thể hấp thụ oxy từ nước một cách hiệu quả.
Tuy nhiên, khi vùng nước đối mặt với hạn hán và lượng oxy khan hiếm, “lá phổi” của loài cá phổi bắt đầu bộc lộ tài năng của mình. Cơ quan đặc biệt này có thể lấy oxy trực tiếp từ không khí, mở ra một “kênh dự phòng” cho cuộc sống của chúng trong môi trường khắc nghiệt. Các nhà khoa học phát hiện “phổi” của cá phổi có mô phế nang phát triển cao, tương tự cấu trúc phổi của động vật có xương sống trên cạn, tạo cơ sở quan trọng cho việc nghiên cứu sự tiến hóa của cơ quan hô hấp sinh học.
Khả năng “ngủ” của cá phổi châu Phi còn đáng kinh ngạc hơn. Vào mùa khô, khi nước cạn và hầu hết các sinh vật dưới nước phải đối mặt với nguy cơ tử vong, cá phổi có thể đào hang trong bùn dưới đáy sông và chui rúc trong đó. Lúc này, cơ thể chúng tiết ra chất nhầy đặc biệt tạo thành một lớp màng bảo vệ chống mất nước. Sau khi bước vào trạng thái “ngủ đông”, quá trình trao đổi chất của cá phổi giảm mạnh, gần như trì trệ và có thể tồn tại tới 5 năm không ăn uống. Khi mùa mưa đến và nước mưa tràn ngập mặt nước, chúng sẽ thức dậy sau “giấc ngủ” và bắt đầu lại cuộc sống bình thường.
Đối với người dân ở Châu Phi, việc đánh bắt cá phổi không hề khó khăn. Sau khi lòng sông khô cạn, người ta có thể đào đất để tìm cá phổi đang ngủ đông vì di chuyển chậm nên khó thoát ra ngoài. Cá phổi không chỉ là nguồn thực phẩm mà còn đóng vai trò quan trọng trong văn hóa địa phương, được một số bộ lạc coi là biểu tượng thiêng liêng và được sử dụng trong các nghi lễ, lễ kỷ niệm.
Lý do tại sao nó được gọi là "cá phổi" chủ yếu là do cơ quan hô hấp của nó khác biệt đáng kể so với các loài cá khác