Cúng hoa quả lên bàn thờ Phật hay bàn thờ gia tiên trong ngày Rằm tháng Giêng rất quan trọng đối với người Việt. Việc cúng hoa quả vào dịp này có ý nghĩa:
• Thể hiện mong ước có một năm mới bình an, hạnh phúc, sung túc, khỏe mạnh của gia chủ.
• Thể hiện lòng thành kính của gia chủ đối với tổ tiên, thần linh.
• Đối với mâm ngũ quả thì tượng trưng cho quy luật đất trời theo màu sắc của ngũ hành: màu vàng (hành Kim), màu xanh lá cây (hành Mộc), màu đen (hành Thủy), màu đỏ (hành Hỏa), màu nâu (hành Thổ).
Hai loại quả không được dùng cúng Rằm tháng Giêng
Hoa quả giả
Người xưa rất coi trọng ngày Rằm tháng Giêng. Vì thế mà các cụ có câu: "Cúng cả năm không bằng ngày Rằm tháng Giêng".
Việc cúng Rằm tháng Giêng không cần cầu kỳ, xa hoa nhưng phải thực hiện đúng nghi lễ, thể hiện sự tôn nghiêm, trang trọng. Nhiều gia đình có thói quen đặt hoa giả, trái cây giả trên bàn thờ vì những thứ này có màu sắc đẹp, bắt mắt lại không bị hỏng, héo.
Tuy nhiên, đây là thứ mà gia chủ tránh đặt lên bàn thờ, nhất là vào ngày Rằm tháng Giêng. Thờ cúng phải tịnh tâm, có sao dâng vậy. Tốt nhất nên dùng hoa tươi, trái cây tươi để cúng Thần Phật, tổ tiên. Với hoa cúng, có thể lựa chọn cúc vàng, cúc trắng, huệ trắng... Đây là là những loại hoa có hương có sắc, thích hợp để dâng cúng.
Các loại quả có gai nhọn
Nhiều gia đình cho rằng mùa nào thức nấy hoặc người nhà thích ăn gì thì thắp hương quả đó. Tuy nhiên, quan niệm này chưa đúng. Việc thờ cúng cũng có những nguyên tắc nhất định. Các gia đình nên tránh chọn những loại quả có gai nhọn như mít, sầu riêng để đặt lên bàn thờ dâng lên thần linh, tổ tiên.
Theo quan niệm phong thủy, dùng quả có gai nhọn để thắp hương sẽ làm ảnh hưởng đến gia đạo và sự bình an của gia đình.
Những loại quả nên dùng để cúng Rằm tháng Giêng
Các loại quả thường được gia chủ chọn để bày lên mâm cúng Rằm tháng Giêng gồm:
Bưởi
Giống như mâm ngũ quả ngày Tết, vào dịp Rằm tháng Giêng, gia chủ có thể đặt bưởi trên mâm lễ. Quả bưởi có hình dáng tròn đều, vỏ ngoài căng bóng, tượng trưng cho sự tròn đầy, viên mãn.
Ngoài ra, trong tiếng Hán, quả bưởi phát âm gần giống với chữ "con trai", vì thế người ta còn cúng bưởi để cầu có lộc về đường con cái.
Khi chọn bưởi cúng Rằm nên chọn những quả có phần vỏ căng, màu sáng. Các gai trên vỏ nở to chứng tỏ đó là bưởi già, vị sẽ ngon ngọt hơn.
Cầm thử quả bưởi thấy chắc và năng tay. Phần cuống quả bưởi hơi to, tươi.
Táo
Táo là loại quả mang nhiều ý nghĩa tốt lành trong phong thủy. Những quả táo đỏ là biểu tượng của may mắn. Ngoài ra, nó còn tượng trưng cho sức khỏe, sự hòa hợp, đầm ấm.
Bày táo đỏ lên mâm cúng Rằm tháng Giêng sẽ giúp chiêu tài lộc, đón tin vui về công danh, sự nghiệp phất lên như diều gặp gió.
Phật thủ
Phật thủ có màu sắc bắt mắt, mùi hương đặc trưng. Dâng cúng phật thủ sẽ giúp giữ chân thần Phật, gia tiên ở lại trong nhà lâu hơn, phù hộ cho gia đình bình ăn, làm ăn thuận lợi.
Phật thủ có nhiều tay, tượng trưng cho bàn tay Phật luôn che chở, ban phước lành, giúp gia đình có cuộc sống an vui, ấm no.
Các gia đình thường đặt phật thủ ở vị trí trung tâm của mâm lễ để cầu may mắn và những điều tốt lành.
Chuối
Người miền Bắc quan niệm chuối là biểu tượng của sự sum vầy, đầm ấm. Nải chuối nhiều quả ngửa lên tượng trưng cho bàn thay che chở cả gia đình.
Tuy nhiên, ở miền Nam, người ta thường không đặt chuối lên bàn thờ bởi chuối độc chệch thành "chúi", mang ý nghĩa không may mắn.
Tùy vào vùng miền mà gia chủ có thể chọn hoặc không chọn loại quả này để dâng cúng trong ngày Rằm tháng Giêng.
Khế
Khế loại loại quả dân dã nhưng mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Theo quan niệm xưa, chữ khế trong tiếng Hán đọc giống với từ tháo chạy. Vì thế, dâng cúng khế là mong thoát khỏi vận xui, tránh nạn.
Ở một vài nơi, gia chủ tuổi phạm Thái Tuế sẽ bày khế lên mâm cúng để cầu mong xóa đi phần hung vận mà bản thân gặp phải.
* Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.