Từ xa xưa, người Việt luôn quan niệm "sống cái nhà, thác cái mồ", vì thế hình thức mai táng truyền thống - địa táng (chôn cất) đã trở thành một nét văn hóa ăn sâu trong tâm thức nhiều người.
Tuy nhiên, khi xã hội phát triển, đất đai ngày càng hạn hẹp, truyền thống này đang gặp phải những thách thức lớn. Hỏa táng dần trở nên phổ biến tại các thành phố lớn nhằm tiết kiệm quỹ đất và giảm thiểu tác động môi trường. Dù vậy, ở nhiều vùng quê, địa táng vẫn được duy trì với những nghi thức đặc trưng, phản ánh đậm nét văn hóa tín ngưỡng của người dân.
Sau khi được chôn cất, thi thể sẽ biến đổi ra sao? Mất bao lâu để chỉ còn lại bộ xương trắng? (Ảnh minh họa)
Quy trình mai táng theo truyền thống
Khi một người qua đời, gia đình sẽ thực hiện nhiều nghi lễ để tiễn đưa họ về thế giới bên kia. Trước khi nhập quan, thi hài được tắm rửa, thay y phục, đặt trong nhà để con cháu và người thân viếng thăm, bày tỏ lòng thành kính.
Sau đó, thi thể được đưa vào quan tài nhưng chưa đóng nắp hoàn toàn ngay lập tức. Gia đình sẽ thức suốt đêm bên linh cữu để thắp nến, đốt hương và cầu nguyện. Sau đó, lễ an táng chính thức diễn ra với sự tham gia của đông đảo họ hàng, bạn bè.
Mộ phần được đào sẵn, con trai trưởng của người mất thường là người thực hiện nhát xẻng đầu tiên để lấp mộ, đánh dấu sự tiếp nối trách nhiệm gia đình. Sau khi hoàn tất, thi thể chính thức bước vào giai đoạn phân hủy tự nhiên.
(Ảnh minh họa)
Quá trình phân hủy của cơ thể người sau khi chôn cất
Khi được chôn dưới lòng đất, thi thể con người không lập tức biến mất mà trải qua nhiều giai đoạn phân hủy khác nhau, phụ thuộc vào các yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ môi trường, điều kiện đất đai và chất liệu quan tài.
Giai đoạn 1: Vài giờ đến vài ngày sau khi mất
Hai giờ sau khi qua đời, tử thi bắt đầu xuất hiện vết hoen tử thi - các vùng da tím tái do máu ngưng tụ.
Cơ thể mất dần nhiệt độ, các cơ bắp co cứng (hiện tượng cứng tử thi - rigor mortis) trong vòng 12 giờ đầu, sau đó dần thả lỏng.
Thức ăn chưa tiêu hóa trong dạ dày bắt đầu lên men và phân hủy, tạo ra mùi hôi nhẹ.
(Ảnh minh họa)
Giai đoạn 2: Vài tuần sau khi chôn cất
Vi khuẩn và enzym trong cơ thể tiếp tục phân giải nội tạng, sinh ra các khí gas như methane, hydrogen sulfide, khiến tử thi trương phình.
Nếu quan tài không kín, côn trùng như giòi, bọ sẽ xâm nhập, đẩy nhanh quá trình phân hủy mô mềm.
Da bắt đầu bong tróc, nội tạng biến thành chất lỏng, thấm vào lòng đất.
Giai đoạn 3: Vài tháng đến một năm sau
Mô mềm gần như phân hủy hoàn toàn, chỉ còn lại gân, sụn và một số cơ quan khó tiêu hủy như tóc, móng tay, móng chân.
Quan tài bằng gỗ bắt đầu mục rữa, để lại bộ xương trơ trọi.
(Ảnh minh họa)
Giai đoạn 4: Từ 3 đến 10 năm
Xương dần mất đi màu trắng ban đầu, chuyển sang màu vàng hoặc nâu do tiếp xúc với đất và khoáng chất.
Dưới tác động của môi trường, xương có thể phân rã hoàn toàn trong khoảng 20 - 50 năm, chỉ để lại tro bụi.
Dù mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, địa táng cũng đặt ra nhiều vấn đề về môi trường. Khi thi thể phân hủy, các chất lỏng và khí độc có thể thấm vào đất, ảnh hưởng đến nguồn nước ngầm. Ngoài ra, hủ tục đốt vàng mã trong đám tang cũng gây ra ô nhiễm không khí nghiêm trọng.
(Ảnh minh họa)
Trong bối cảnh quỹ đất ngày càng eo hẹp, nhiều gia đình đang cân nhắc lựa chọn hỏa táng - phương thức tiết kiệm không gian và giảm tác động môi trường. Bên cạnh đó, các hình thức mai táng mới như thủy táng, thiên táng, sinh học táng (trồng cây từ tro cốt) cũng đang được nghiên cứu và áp dụng tại nhiều quốc gia.
Dù lựa chọn hình thức mai táng nào, điều quan trọng nhất vẫn là tôn trọng ý nguyện của người đã khuất và phù hợp với điều kiện thực tế của gia đình. Trong tương lai, khi công nghệ phát triển, những hình thức mai táng thân thiện với môi trường có thể sẽ dần thay thế các phương pháp truyền thống, giúp con người cân bằng giữa tâm linh và bảo vệ thiên nhiên.
(Ảnh minh họa)
Việc đối diện với cái chết là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống. Thay vì xem nó là điều đáng sợ, chúng ta có thể nhìn nhận nó theo một cách nhẹ nhàng hơn như một hành trình trở về với thiên nhiên, nơi mọi sự sống đều bắt đầu và kết thúc.