Loài gỗ này có nguồn gốc từ Trung và Nam Mỹ, thường được tìm thấy trong các khu rừng mưa nhiệt đới ở Brazil, Suriname và Guyana. Tại Việt Nam, gỗ cẩm tím được trồng ở khu vực Tây Nguyên và Đông Nam Bộ như Gia Lai, Đăk Lăk, Kon Tum, Tây Ninh, Lâm Đồng, Đồng Nai…
Điều đặc biệt thu hút sự chú ý của gỗ cẩm tím chính là khả năng biến đổi màu sắc theo thời gian và môi trường. Khi mới cắt, gỗ có màu nâu xám hoặc tím nhạt. Sau khi tiếp xúc với không khí, màu sắc sẽ chuyển dần sang tím đậm hơn. Quá trình oxy hóa tiếp tục diễn ra khi gỗ tiếp xúc với ánh sáng, khiến màu sắc chuyển thành nâu sẫm pha lẫn chút tím, tạo nên vẻ đẹp độc đáo và sang trọng.
Không chỉ sở hữu vẻ ngoài ấn tượng, gỗ cẩm tím còn được đánh giá cao về độ bền và tính chất vật lý. Gỗ có độ cứng và độ bền vượt trội, nằm trong top đầu thế giới. Khả năng chịu nước, chống mối mọt và ẩm mốc cũng là những ưu điểm nổi bật, giúp gỗ cẩm tím trở thành vật liệu lý tưởng cho các sản phẩm nội thất cao cấp và các công trình ngoài trời.
Loại gỗ quý như ngọc, có khả năng đổi màu được phát hiện tại Việt Nam
Thuộc họ cánh bướm, gỗ cẩm tím là một trong 23 loài thực vật có hoa từ trung bình đến rất lớn. Cây có hoa nhỏ màu lam nhạt, quả hình đậu dẹt chứa hạt hình thận dẹt màu đen nhạt. Thân cây to, tán rộng, có thể cao đến 20-25m với đường kính gần 1m. Vỏ cây xơ, có các vết nứt nẻ đặc trưng. Tuy nhiên, gỗ cẩm tím có tốc độ sinh trưởng chậm, mất hơn 20 năm để đạt giá trị kinh tế.
Gỗ cẩm tím có trọng lượng đáng kể, dao động từ 800 đến 1.000 kg/m3 tùy thuộc vào độ ẩm và loại gỗ cụ thể. Cây ưa khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới, với nhiệt độ lý tưởng từ 20-35 độ C và độ ẩm từ 70-85%. Điều kiện đất và khí hậu phù hợp là yếu tố quyết định chất lượng gỗ.
Một đặc điểm thú vị khác của gỗ cẩm tím là mùi hương đặc trưng. Gỗ có mùi thum thủm, tương tự mùi tre ngâm nước lâu ngày. Mùi hương này có tác dụng xua đuổi côn trùng, góp phần bảo vệ gỗ khỏi sự tấn công của các loài gây hại.
Tại Việt Nam, gỗ cẩm tím được xếp vào nhóm I – nhóm gỗ quý hiếm, có giá trị kinh tế cao, độ bền, độ cứng lớn, độ co ngót nhỏ và khả năng chống mối mọt tốt. Do sự khan hiếm và giá trị cao, việc khai thác các dòng gỗ Cẩm Lai, bao gồm cả gỗ cẩm tím, bị nghiêm cấm tại Việt Nam. Các sản phẩm gỗ cẩm tím trên thị trường hiện nay chủ yếu có nguồn gốc từ Lào, Campuchia và Nam Phi.
Với giá trị lên đến khoảng 11,99 USD/Board Feet (tương đương khoảng 121 triệu đồng/m3), gỗ cẩm tím thường bị làm giả bằng các loại gỗ khác có vân gỗ và màu sắc tương tự. Người tiêu dùng cần lưu ý và tìm hiểu kỹ nguồn gốc sản phẩm để tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng. Sự quý hiếm, vẻ đẹp độc đáo và tính chất vật lý vượt trội đã đưa gỗ cẩm tím trở thành một trong những loại gỗ được săn đón nhất trên thị trường hiện nay.