Nhiều người cho rằng, sự chia ba thiên hạ giữa Ngụy, Thục, Ngô phần nào phản ánh sự phân bổ “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”: Tào Tháo nắm giữ thiên thời, Tôn Quyền có địa lợi, còn Lưu Bị được cho là sở hữu nhân hòa. Tuy nhiên, liệu “nhân hòa” có thực sự là chìa khóa dẫn đến thành công của Lưu Bị? Phân tích sâu hơn cho thấy, có ít nhất bốn điểm yếu chí mạng khiến Lưu Bị thua xa Tào Tháo, dẫn đến sự sụp đổ của Thục Hán.
(Ảnh minh hoạ)
Truyện Tam Quốc diễn nghĩa đã tô vẽ hình ảnh Lưu Bị là vị minh chủ nhân nghĩa, luôn đấu tranh cho sự nghiệp khôi phục nhà Hán. Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều. Khả năng nhìn người và quản lý nhân sự của Lưu Bị, nếu so sánh với Tào Tháo, lại tỏ ra khá hạn chế. Sự thiếu quyết đoán, sự thiếu nhất quán trong cách đối nhân xử thế, cùng với việc không tạo dựng được uy quyền cần thiết đã dẫn đến sự chia bè kết phái, mâu thuẫn nội bộ dai dẳng trong triều đình Thục Hán, cản trở sự phát triển của nhân tài.
Bốn điểm yếu chí mạng của Lưu Bị được theo trang phân tích lịch sử Trung Quốc Qulishi chỉ ra, cho thấy "nhân hòa" của ông không hoàn toàn là sự nhân đức và sáng suốt như nhiều người vẫn tưởng.
1. Sự thiếu quan tâm đến thuộc hạ
Bốn điểm yếu chí mạng khiến Lưu Bị thua xa Tào Tháo, dẫn đến sự sụp đổ của Thục Hán (Ảnh minh hoạ)
Từ Thứ, một mưu sĩ tài ba, đã lập nhiều công lao to lớn cho Lưu Bị. Tuy nhiên, Lưu Bị lại chưa từng quan tâm đến gia quyến của ông ta. Khi Tào Tháo tấn công Kinh Châu, gia quyến của Lưu Bị và mẹ Từ Thứ bị bắt. Tào Tháo dùng mẹ Từ Thứ để chiêu dụ, và Từ Thứ đã đầu hàng. Sự việc này cho thấy sự thiếu quan tâm, thậm chí là thờ ơ của Lưu Bị đối với những người đã cống hiến cho mình. Nếu một vị lãnh đạo không thể bảo vệ gia đình của thuộc hạ, thì làm sao có thể đảm bảo sự trung thành và tận tụy của họ? Điều này khác xa với sự quan tâm, chăm sóc và trọng dụng thuộc hạ mà Tào Tháo đã làm.
2. Sự “phụ nghĩa” đối với ân nhân
Lưu Bị từng tuyên bố: "Nay ta với Tào Tháo như nước với lửa…". Lời nói này, mặc dù thể hiện sự đối lập về triết lý chính trị, nhưng lại là nguyên nhân dẫn đến cái chết của Lã Bố – người từng giúp Lưu Bị thoát khỏi nhiều nguy hiểm. Khi Lã Bố bị đẩy vào đường cùng và xin hàng Tào Tháo, Lưu Bị không những không ra mặt giúp đỡ mà còn nhẫn tâm khuyên Tào Tháo giết Lã Bố. Hành động này cho thấy sự thiếu nghĩa khí và lòng dạ tàn nhẫn của Lưu Bị.
3. Sự thiếu "cái uy" của một nhà lãnh đạo
(Ảnh minh hoạ)
Mặc dù được nhiều danh tướng trung thành như Gia Cát Lượng, Mã Siêu, Hoàng Trung, Quan Vũ phục vụ, nhưng Lưu Bị lại không tạo dựng được một hệ thống quyền lực vững chắc. Nội bộ Thục Hán chia bè kết phái, các phe phái đấu đá lẫn nhau, kìm hãm sự phát triển của đất nước. Lưu Bị, dù "ba lần hạ cố đến lều tranh" mời Gia Cát Lượng, vẫn không thực sự trọng dụng ông. Việc ưu ái Quan Vũ và Trương Phi dẫn đến sự lạm quyền của hai vị tướng này, cuối cùng dẫn đến thảm kịch mất Kinh Châu và cái chết của họ. Trương Nhiệm, một vị tướng tài, cũng bị đối xử thiếu công bằng. Sự thiếu quyết đoán và sự không nhất quán trong cách dùng người của Lưu Bị đã làm suy yếu sức mạnh nội tại của Thục Hán.
4. Sự hạn chế trong việc chiêu mộ và trọng dụng nhân tài
Tào Tháo có tầm nhìn xa trông rộng, trọng dụng nhân tài không kể đến quá khứ. Tất Kham, Ngụy Chủng, những người từng phản bội Tào Tháo, vẫn được ông tha thứ và trọng dụng. Ngược lại, Lưu Bị lại đặt ra những tiêu chuẩn khắt khe về nhân phẩm và tài đức, dẫn đến việc Thục Hán ngày càng thiếu hụt nhân tài, trái ngược với sự phát triển mạnh mẽ của Tào Ngụy.
Tóm lại, mặc dù Lưu Bị được ca ngợi về lòng nhân nghĩa, nhưng những điểm yếu chí mạng về khả năng nhìn người, quản lý nhân sự và tạo dựng uy quyền đã trở thành trở ngại lớn trên con đường thống nhất thiên hạ. Sự so sánh với Tào Tháo cho thấy, "nhân hòa" của Lưu Bị không đủ để bù đắp cho những thiếu sót nghiêm trọng trong khả năng lãnh đạo, dẫn đến sự thất bại cuối cùng của Thục Hán.