Theo người dân nông thôn, nếu nước đọng trong sân, bệnh tiêu chảy sẽ hoành hành trong làng.
Vào thời điểm đó, hầu hết các trang trại không được lát bằng gạch và đá mà có nền đất, thường được gọi là “ruộng thưa”.
Để giữ cho sân được sạch sẽ, thỉnh thoảng người ta phải dọn dẹp thật kỹ, chất đống đất bẩn và rác thải quét ra ngoài, thêm một ít củi rồi đốt đi, cặn còn lại là tro đất, một loại phân bón sân vườn được nông dân sử dụng phổ biến. Loại phân chuồng này có nhiều công dụng. Nó có thể được sử dụng để bón cho rau và cũng có thể dùng làm phân bón cho cây lương thực.
Tro sau khi đốt, chỉ cần trong tro không còn tia lửa điện, dù còn rất nóng cũng phải hót đi. Có hai nguyên nhân chính, một là sợ mưa làm ướt, mất tác dụng phân bón. Thứ hai, ở quê có câu nói, nếu chất đất, tro, sỏi chất đống ngoài hiên, sân nhà thì trong gia đình sẽ có người mắc bệnh về mắt.
Hai tục lệ này được tóm tắt trong câu tục ngữ ở quê: “Nước trong sân gây tiêu chảy, đống đá trong nhà gây bệnh về mắt”.
Câu nói xưa ở nông thôn này còn được gọi là tục ngữ phong thủy ở nông thôn. Nguyên nhân có thể là do nó xuất phát từ cuốn sách Phong Thủy nổi tiếng “Mười Thư Dương Trại” của thời nhà Minh, Trung Quốc, nguyên văn như sau:
“Không nên tích nước trong sân của bất kỳ ngôi nhà nào vì có thể dẫn đến tiêu chảy. Đừng chất đá bừa bãi vì có thể dẫn đến các bệnh về mắt”.
Tuy nhiên, nửa sau của câu nói trên rộng hơn nhiều so với câu gốc. Bài viết gốc chỉ nói rằng không được phép chất đá ở sân trong, nhưng câu nói phổ biến chỉ toàn bộ “sân nhà”, tức là không được phép chất đá ở bất kỳ khoảng trống nào trong sân.
Tại sao có hai phiên bản của câu nói trên? Ở đây trước tiên chúng ta phải hiểu “dịch lỵ” là loại bệnh gì.
Bệnh dịch lỵ (tiêu chảy), ngày nay được gọi là bệnh kiết lỵ trong y học, trước đây thường được gọi là bệnh kiết lỵ ở các vùng nông thôn. Đây là một bệnh rất dễ lây lan, thường xảy ra vào mùa hè và mùa thu. Nguyên nhân chủ yếu là do nhiễm trùng đường ruột ở trẻ em từ hai đến bảy tuổi dễ mắc bệnh.
Hiện nay khoa học đã chứng minh rằng môi trường sống bẩn thỉu, nghèo nàn và sự hiện diện của các loài gây hại như muỗi, ruồi trong bệnh viện là một trong những nguyên nhân khiến dịch bệnh kiết lỵ dễ gây ra hoặc lây truyền.
Tất nhiên, cái gọi là “bệnh kiết lỵ” trong cách nói thông thường là một thuật ngữ chung. Nó không nhất thiết ám chỉ cụ thể bệnh kiết lỵ mà còn có thể ám chỉ nhiều loại bệnh khác nhau.
Vào mùa hè và mùa thu, sau những trận mưa, hầu hết các vùng ở nước ta đều trải qua mùa mưa.
Ngày xưa ở quê tôi, người già không cho trẻ em rửa tay chân bằng nước từ mái hiên. Họ cho rằng nước mái hiên không sạch và da trẻ rất mềm, nếu dùng nước mái hiên để rửa tay chân sẽ dễ bị lở loét.
Nước mái hiên là nước rơi xuống mái khi trời mưa và tụ lại thành dòng nước chảy từ mép sườn trước và sườn sau nhà xuống đất.
Trước đây, những ngôi nhà ở nông thôn được lợp bằng ngói hoặc vỏ cây. Vào những ngày nắng, chúng phủ đầy bụi, phân của các loại côn trùng, một số côn trùng chết và nhiều vi khuẩn.
Nước mái hiên quả thực không sạch lắm, nhất là càng nắng lâu, trên mái nhà càng có nhiều bụi bẩn, nước mái hiên do mưa tạo thành càng bẩn hơn. Một số nước mái hiên không có màu nước trong mà còn có màu nâu.
Vì vậy, người ta không để nước mái hiên tích tụ trong sân. Thứ nhất, loại nước này tương đối bẩn. Thứ hai, loại nước này tích tụ trong sân và dễ sinh ra vi khuẩn, bọ, muỗi, ruồi, v.v. Môi trường trong nhà rất mất vệ sinh và không có lợi cho sức khỏe của gia đình bạn.
Theo kết quả nghiên cứu khoa học hiện nay, muỗi và ruồi có thể mang hơn 60 loại vi khuẩn và mang nhiều loại mầm bệnh, thường lây truyền sang người qua tiếp xúc với thực phẩm. Tác hại chính do muỗi gây ra là lây lan các bệnh qua vết đốt. Ví dụ, các loại muỗi khác nhau có thể truyền bệnh sốt rét, giun chỉ, viêm não Nhật Bản, sốt xuất huyết, v.v..
Ngoài ra, việc tích tụ nước trong sân sẽ khiến sân rất ẩm ướt, điều này cũng gây bất lợi cho sức khỏe của gia đình.
Về phần “bệnh về mắt do đống đá trong sân nhà” nhìn bề ngoài không có mối liên hệ khoa học nào giữa đống đá trong sân nhà và bệnh về mắt của các thành viên trong gia đình, nhưng lại có mối liên hệ nhất định trong đời sống thực tế. .
Trước đây, ở nông thôn, một gia đình bình thường có nhiều con, việc trẻ con chơi đùa, đánh nhau trong sân, trong sân nhà là chuyện bình thường, cha mẹ không thể lúc nào cũng giám sát được.
Nếu đất, cát, sỏi chất đống trong hiên, ngoài sân, trẻ em nhặt đất, cát, sỏi khi vui chơi ném lên sẽ làm tổn thương mắt người. Nếu là một đống đá lớn mà có trẻ em chơi đùa trên đó, nếu đá đổ xuống sẽ gây hại cho trẻ em.
Ngoài ra, đất, cát, sỏi chất đống trong sân hoặc trên sàn nhà, tạo cho người ta ấn tượng không tốt, khiến người ta có cảm giác chủ sân không chú ý đến việc vệ sinh sân, tạo cảm giác khó chịu rằng ngôi nhà có dấu hiệu xuống cấp. Một số người còn cho rằng, những đống đất, tro, sỏi chất thành đống trong sân, ngoài sân giống như nghĩa địa là điều người dân coi là rất xấu, không may mắn.
Vì vậy, cái gọi là “bệnh về mắt” ở đây cũng là một ẩn dụ, có nghĩa là mắt có “vấn đề” và họ nhắm mắt làm ngơ trước sự bừa bộn trong sân nhà mình, đồng thời họ cũng nhắm mắt làm ngơ vào sân gọn gàng của người khác và không học hỏi từ đó những gì người ta đã làm tốt.
Câu nói xưa này bề ngoài là câu nói phổ biến trong phong thủy dân gian, nói về phong thủy của ngôi nhà, thực chất nó là sự tổng hợp kinh nghiệm sống và một yêu cầu cơ bản về môi trường vệ sinh của ngôi nhà.