Từ thời Hán, quy mô hậu cung của hoàng đế bắt đầu không ngừng được mở rộng, thời của Hán Vũ Đế thì hơn 1000 người, Hán Hoàn Đế đã đạt tới 5000 - 6000 người, Tấn Vũ Đế Tư Mã Viêm thì hơn 10.000 người. Thời đầu nhà Đường và những năm Thiên Bảo thậm chí còn lên đến 40.000 người. Từ đó về sau thì số lượng lại một lần nữa bắt đầu giảm đi, cho tới thời Minh - Thanh bắt đầu duy trì khoảng trên dưới 10.000 người. Vậy vị hoàng đế có hậu cung đông nhất bao gồm những ai?
Phi tần trong hậu cung của vua chúa Trung Quốc nhiều đến mức có nhiều người phụ nữ dù mang danh là nữ nhân của vua thế nhưng lại chẳng được một lần gặp hoàng đế.
Hán Hoàn Đế Lưu Chí: Hơn 5.000 người
Sau khi Hán Chất Đế băng hà, Lưu Chí được đại tướng quân Lương Ký đưa lên làm vua, trở thành vị hoàng đế thứ 11 của nhà Đông Hán. Đồng thời do Lương thái hậu buông rèm nhiếp chính, họ nhà ngoại còn có Lương Ký nắm giữ đại quyền. Vì thế, khi Lưu Chí mới lên ngôi kế vị, không thể không lấy lòng nhà họ Lương. Trước khi Lương thái hậu qua đời, ông chỉ có thể chuyên sủng một mình Lương hoàng hậu.
Lương Thái hậu qua đời, Lương Ký bị chu di, thêm vào đó Đặng Mãnh Nữ mà ông chuyên sủng đang dần dần trở nên già nua xấu xí. Lúc này, tâm tình trước kia bị kìm nén nay đã được phóng thích, bắt đầu mở rộng hậu cung. Sau khi bị Đặng Hoàng hậu can thiệp, lại không kiêng nể gì mà dùng một chiêu thư phế thẳng Đặng Hoàng hậu, đồng thời đẩy bà vào lãnh cung cho tới chết.
Kể từ đó, Hán Hoàn Đế không những lập một vị hoàng hậu mới, cũng chính là chắt gái của Đại Tư Không An Phong Hầu Đậu Dung, con gái của Hiệu Úy Đậu Vũ - Đậu Diệu. Đồng thời bắt đầu chiêu nạp các mỹ nhân vào cung trong khắp thiên hạ, số lượng lên tới hơn 5.000 - 6.000 người. Đây là con số mà so với những vị hoàng đế trước đó là điều không thể tưởng tượng nổi.
Tấn Vũ Đế Tư Mã Viêm: Hơn 10.000 người
Về mặt quy mô hậu cung, Tấn Vũ Đế Tư Mã Viêm đã thành công đưa con số từ 4 đơn vị nâng cao lên thành 5 đơn vị. Trong khoảng thời gian ông trị vì, trải qua 3 lần mở rộng với quy mô lớn, khiến số lượng người trong hậu cung đã lên tới hơn 10.000 người. Dựa theo ghi chép trong cuốn “Tấn Thư - Vũ Đế Ký”: "Năm Thái Thủy thứ 9 (năm 273), Tấn Vũ Đế cho gọi tất cả các nữ tử là con cái các vua quan trong triều tới tuyển tú, chưa tuyển chọn xong thì không được phép kết hôn”.
Trong cuốn “Tư trị thông giám” cũng có ghi chép tương tự về cuộc tuyển chọn mỹ nhân này: “Tấn Vũ Đế bảo Dương hoàng hậu giúp ông tuyển chọn mỹ nhân. Dương hoàng hậu chỉ chọn cho ông những nữ tử có làn da trắng, vóc dáng cao gầy nhưng lại loại những nữ nhân có dung mạo xinh đẹp. Tấn Vũ Đế nhìn trúng một nữ tử tên Biện Thị, muốn giữ lại nhưng Dương hoàng hậu lại không đồng ý. Tấn Vũ Đế tức giận bèn tự mình đi tuyển chọn. Những ai được chọn thì sẽ thắt khăn voan màu đỏ thẫm trên cánh tay”. Lần tuyển chọn mỹ nhân này không ghi rõ số người nhưng từ trong ghi chép có thể thấy, số lượng quả thực không hề ít.
Đến năm Thái Thủy thứ 10 (năm 274), trong cuốn “Tư trị thông giám” có viết: “Năm ấy, ông lại tuyển vào cung hơn 5.000 mỹ nhân, khắp nơi vang lên tiếng khóc lóc kêu than”. Còn trong cuốn “Tấn thư - Vũ Đế ký” có ghi chép: "Sau khi tiêu diệt Đông Ngô, năm Đại Khang thứ 2 (năm 281), lấy từ trong cung của Tôn Hạo hơn 5.000 người về cung của mình”. Trong cuốn “Tấn thư - Hậu phi truyện thượng - Hồ Quý Tần” cũng có ghi chép tương tự: "Sau khi tiêu diệt Đông Ngô, Tư Mã Viêm đã nạp về hậu cung của mình hơn 5.000 mỹ nhân nữa từ trong cung của Tôn Hạo”.
Ngụy Minh Đế Tào Duệ: Ít nhất có tới hơn 10.000 người
Theo cuốn “Ngụy lược” ghi chép: “Quy mô hậu cung của Ngụy Minh Đế Tào Duệ ít nhất cũng phải lên tới hơn 10.000 người”. Cho dù là hậu phi đã có được phong hiệu, số lượng cũng không hề ít. Trong cuốn “Tam Quốc Chí - Ngụy thư -Chư Hạ Hầu Tào truyện” có ghi chép: “Sau khi Tào Phương kế vị, trong số phi tần mà Tào Duệ để lại, riêng Tài nhân đã có ít nhất 64 người”.
Đường Huyền Tông Lý Long Cơ: Hơn 40.000 người
Trong bài thơ “Kiếm khí hành”, Đỗ Phủ đã nói: “Tiên đế thị nữ bát thiên nhân” (Tạm dịch: Phụ nữ hầu hạ tiên đế có tới 8.000 người). Trong bài “Trường hận ca”, Bạch Cư Dị có nói: “Hậu cung giai lệ tam thiên nhân” (Tạm dịch: Hậu cung giai lệ 3.000 người). Thế nhưng nếu so với số lượng người trong hậu cung của Đường Huyền Tông mà nói thì chẳng đáng là gì. Theo cuốn “Tân Đường thư” ghi chép, trong những năm Đường Huyền Tông trị vì, tổng số đã vượt quá hơn 40.000 người.
Do số lượng người trong hậu cung quá lớn, khiến việc chọn phi tần vào thị tẩm của Đường Huyền Tông gặp phải khó khăn, từ đó đã phát minh ra 2 phương thức lựa chọn. Cách thứ nhất là đưa 1 đám phi tần tập trung lại với nhau, để họ tung quân xúc xắc, ai thắng thì sẽ được vào thị tẩm.
Cách thứ hai là “điệp hạnh chi pháp”, tức vào mùa xuân thu, hạ lệnh cho các nữ tử chốn hậu cung trồng hoa trước cửa, Đường Huyền Tông sẽ đi theo bươm bướm, bươm bướm đậu ở trước của nhà ai thì đêm đó sẽ nghỉ lại ở cung của phi tần đó. Tuy nhiên, do sau này Đường Huyền Tông độc sủng Dương Quý Phi nên 2 cách trên đều bị phế bỏ. Còn hậu cung rộng lớn kia từ đó cũng bị bỏ hoang phế, chỉ còn lại một đám phi tần ai oán một mình đơn chiếc trong cung.
Đương nhiên, bên trên chỉ là quy mô về hậu cung, những người phụ nữ đó chỉ được chọn sẵn làm phi tần cho hoàng đế mà thôi. Cho dù một vị vua có sức khỏe dồi dào đến mấy thì cũng không thể nào trong một khoảng thời gian giới hạn có thể sủng hạnh hết cả hậu cung được. Nếu nói tới những vị vua có nhiều hậu phi nhất và có nhiều phi tần được nhiều sắc phong nhất phải kể tới Khang Hy (66 người), Càn Long (41 người) và Đường Huyền Tông (39 người).