1. Trăn đất Python molurus
Tam đại mãng xà nổi tiếng thế giới
Loài đầu tiên và cũng là lớn nhất trong bộ ba này là trăn đất (Python molurus). Với chiều dài trung bình từ 4 đến 6 mét, thậm chí có cá thể lên tới 8 mét và nặng 100kg, trăn đất thực sự là một gã khổng lồ trong thế giới loài bò sát. Chúng sở hữu cái đầu nhỏ, dài, màu nâu xám, điểm xuyết hoa văn hình mũi mác. Trăn đất ưa thích môi trường sống ở đồng bằng Nam Bộ, đặc biệt là các khu vực đầm lầy, rừng tràm, rừng sú vẹt ngập nước. Thậm chí, người dân địa phương đôi khi còn bắt gặp chúng trong vườn nhà. Thói quen sinh hoạt của trăn đất cũng thay đổi theo mùa. Mùa đông ở miền Bắc, chúng chỉ hoạt động về đêm, trong khi mùa hè lại thích ngâm mình dưới nước. Thức ăn của trăn đất rất đa dạng, từ chim, bò sát, loài gặm nhấm cho đến những động vật lớn hơn như hươu, nai.
2.Trăn gấm Python reticulatus
Tiếp theo là trăn gấm (Python reticulatus), nổi tiếng với hoa văn độc đáo, đẹp mắt. Với chiều dài thường từ 6 đến 7 mét, đầu nhỏ, dài, màu nâu hoặc vàng nhạt, trăn gấm sở hữu lớp da với những đường xám đen nối với nhau tạo thành hình mắt lưới trên nền vàng nâu. Đây chính là “bộ cánh” ngụy trang hoàn hảo, giúp chúng khó bị phát hiện khi cuộn tròn trong thảm thực vật quanh gốc cây. Khác với trăn đất, trăn gấm có khả năng leo trèo, thường sống trên cây ở các khu rừng thưa, gần sông suối. Tại Việt Nam, chúng phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên như Gia Lai, Kon Tum, Bình Định, Đà Nẵng, Đắk Lắk... Thức ăn ưa thích của trăn gấm là cầy, chim và linh trưởng.
3. Trăn cộc Python brongersmai
Loài cuối cùng trong "tam đại mãng xà" là trăn cộc (Python brongersmai). Tuy là loài nhỏ nhất trong bộ ba, với chiều dài chỉ khoảng 2 mét, trăn cộc lại là loài hiếm nhất, chủ yếu phân bố ở miền Nam Việt Nam. Điểm đặc trưng của trăn cộc là lớp da sặc sỡ, bắt mắt với đầu nhỏ hình tam giác, màu vàng nhạt, có vệt xám đen chạy từ mõm đến má, môi trên và kéo dài xuống cổ. Giống như hai loài trăn trên, trăn cộc cũng là loài ăn thịt, thức ăn chủ yếu là thú và chim.
Sự tồn tại của "tam đại mãng xà" góp phần làm phong phú thêm hệ sinh thái Việt Nam. Tuy nhiên, do nạn săn bắt trái phép và mất môi trường sống, số lượng cá thể của cả ba loài đang suy giảm nghiêm trọng. Việc bảo vệ và bảo tồn những loài trăn quý hiếm này là trách nhiệm chung của toàn xã hội, nhằm duy trì sự đa dạng sinh học và cân bằng sinh thái. Cần tăng cường công tác quản lý, giám sát, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ động vật hoang dã. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể hy vọng "tam đại mãng xà" tiếp tục tồn tại và phát triển trong tương lai.