Viên ruby nặng 2,16kg, được phát hiện tại mỏ Tân Hương, Yên Bái vào tháng 4 năm 1997, đã tạo nên cú sốc lớn trong giới khoa học và địa chất. Đây không chỉ là viên ruby lớn nhất Việt Nam mà còn là một bảo vật quốc gia, ghi dấu ấn trong lịch sử khai thác đá quý thế giới. Viên đá này khiến cộng đồng quốc tế phải ngả mũ thán phục với kích thước khổng lồ, độ tinh khiết tuyệt vời và màu sắc rực rỡ khó sánh bằng.
Khi khối đá quý nặng 27 kg được phát hiện tại mỏ Tân Hương, ban đầu nó chỉ là một khối đá xù xì, chứa đầy tạp chất. Tuy nhiên, sau quá trình làm sạch, viên ruby nguyên chất nặng 2,16 kg đã lộ diện, tương đương 10.800 cara. Viên ruby này nhanh chóng thu hút sự chú ý của các nhà khoa học, các chuyên gia đá quý, cũng như cộng đồng quốc tế. Với màu đỏ rực rỡ, độ tinh khiết hoàn hảo, viên ruby này được đánh giá là cực kỳ hiếm và là một bảo vật quốc gia vô giá.
Viên ruby nặng 2,16kg, được phát hiện tại mỏ Tân Hương, Yên Bái. Ảnh: Tahi Gems
Ngay sau khi phát hiện, viên ruby được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 1999. Các chuyên gia từ Myanmar sau khi thẩm định đã ước tính giá trị của viên ruby nhỏ (tách ra từ viên lớn) lên đến 250.000 USD và nó được bán đấu giá tại Myanmar với mức giá 290.000 USD. Tuy nhiên, việc định giá viên ruby lớn - "khối đá mẹ" gặp rất nhiều khó khăn. Do lớp tạp chất bao quanh, việc đánh giá giá trị của viên ruby trở nên phức tạp. Nhiều chuyên gia cho rằng việc loại bỏ lớp tạp chất có thể làm hỏng cấu trúc tự nhiên của viên đá, khiến giá trị của nó giảm đáng kể.
Sau nhiều lần thảo luận và đánh giá từ các chuyên gia quốc tế, viên ruby này vẫn được công nhận là "độc nhất vô nhị". Mặc dù giá trị của nó vẫn chưa được xác định chính thức, ước tính giá trị của viên ruby có thể dao động từ 835 đến 1.098 triệu USD.
Viên ruby lớn nhất Việt Nam đã được lưu giữ tại Kho bạc Nhà nước trong hơn 10 năm. Tuy nhiên, hiện nay, nơi cất giữ và giá trị thực sự của viên ruby này vẫn là một bí ẩn. Dù giá trị của viên đá vẫn chưa được định đoạt chính thức, nó đã trở thành niềm tự hào của ngành đá quý Việt Nam và là một biểu tượng của sự giàu có, quý hiếm mà thiên nhiên ban tặng cho đất nước.
Trên thế giới, viên Ruby lớn nhất có trọng lượng lên đến 55,22 carat, được đặt tên là Fura( Ngôi sao Fura) soán ngôi viên đá từng giữ ngôi vị trước đây có trọng lượng trên 25 carat. Viên Ruby Estrela de Fura được công ty Fura khai thác ở mỏ khoáng sản Montepeuz, miền Bắc Mozambique tháng 7/2022. Đây là địa điểm mới và thường xuyên phát hiện Ruby hơn, ngoài những địa điểm truyền thống tại Myanmar. Myanmar vốn từng được xem là nơi sở hữu nhiều viên hồng ngọc nhất.