Từ chỗ chỉ là một cậu bé chơi bóng giàu triển vọng, Mata giờ đây đã được công nhận là cầu thủ đẳng cấp thế giới. Và nên nhớ, anh năm nay chỉ mới 23 tuổi.
Thăng tiến chóng mặt
Juan Mata sinh ngày 28/4/1988 tại thị trấn hẻo lánh Ocon de Villafranca thuộc tỉnh Burgos, xứ Castilla y Leon, trong một gia đình gốc Asturias. Khi anh sinh ra, bố anh, cũng là Juan Manuel Mata, đang chơi bóng ở đó cho đội bóng địa phương Burgos CF. Ba năm sau, gia đình Mata trở lại Asturias, và Mata bắt đầu chơi bóng trong các đội trẻ của La Fresneda và Juventud Estadio cho tới năm 12 tuổi, khi Real Oviedo, một trong hai đội bóng lớn nhất Asturias (cùng với Sporting Gijon), tuyển cậu vào đội trẻ của họ. Ở đó, Mata trở thành một hiện tượng thực sự, và chỉ sau 3 năm, danh tiếng của cậu bé có gương mặt già trước tuổi này đã lan tới tận thủ đô Madrid. Năm Mata 15 tuổi, gia đình anh nhận được một lời đề nghị từ Real Madrid, và tất nhiên, họ đã không để lỡ chuyến tàu chỉ đi qua 1 lần trong đời này.
Mata sẽ khoác lên mình màu áo xanh của Chelsea - Ảnh Getty
Ở Madrid, Mata bắt đầu với đội thiếu niên Cadet A. Mỗi một mùa sau đó, Mata lại leo được một bậc trên hệ thống các đội trẻ của Real Madrid, và tới mùa 05-06, anh đã là trụ cột trong đội hình đội Junior A vô địch Liga và Copa de Campeones, tạm gọi là Champions League thiếu niên. Cùng năm ấy, Mata được triệu tập vào đội hình đội tuyển TBN dự giải U-19 châu Âu. TBN vô địch giải ấy, còn bản thân Mata thì ghi được tới 4 bàn. Nhờ thành tích ấn tượng ở giải đấu này, anh đã được đẩy thẳng lên Real Madrid Castilla, hay là Real Madrid B, mà không cần phải thử sức với Real Madrid C. Trong màu áo Castilla, Mata tiếp tục bùng nổ dữ dội. Mùa 06-07, anh là chân sút xuất sắc thứ 2 của Real Madrid Castilla. Với 10 bàn, thành tích của anh chỉ kém mỗi thành tích của tiền đạo Alvaro Negredo.
"Món quà" của Koeman
Ronaldo Koeman, với các CĐV Valencia, là một cơn ác mộng. Quãng thời gian HLV người Hà Lan làm việc ở Mestalla có thể nói là quãng thời gian tồi tệ nhất trong vòng nhiều thập kỷ trở lại đây. Nhưng chính Koeman ấy trước khi bị sa thải đã để lại hai "di sản" rất có giá trị. Thứ nhất là chức vô địch Cúp Nhà Vua 2008, danh hiệu đầu tiên và duy nhất cho tới giờ mà "Los Che" giành được kể từ năm 2004. Và thứ hai là Mata. Trong khi khiến tất cả bất bình với việc loại thẳng cẳng các công thần Canizares, Angulo và Albelda, Koeman lại "ghi điểm" với việc đặt niềm tin tuyệt đối vào Mata, người đã không được Quique Flores đoái hoài trước đó. Không phụ lòng ông thầy gây tranh cãi, Mata tiến bộ không ngừng, và cuối cùng hợp cùng Villa, Silva thành bộ ba sát thủ nhỏ con lợi hại bậc nhất Liga.
Sau mỗi mùa giải, vai trò của Mata ở Valencia lại được nâng lên một bậc. Mùa 08-09, khi đã mặc nhiên được xem là một trụ cột ở Mestalla, Mata tiếp tục góp công lớn trong sự hồi sinh của Valencia với 14 bàn thắng và không ít pha kiến tạo. Mùa 09-10, với chiếc áo số 10 huyền thoại trên lưng, Mata, cùng với Silva và Villa, trở thành niềm cảm hứng chủ đạo đưa Valencia trở lại với top 3. Đây cũng là mùa giải mà Mata đạt tới đỉnh cao (có thể là tạm thời) về khâu ghi bàn, với tổng cộng 17 pha lập công trên mọi mặt trận, và nhờ đó được Del Bosque triệu tập vào đội hình TBN dự World Cup 2010. Nhưng mùa trước mới thực sự là mùa giải của Mata. Dù cả Villa lẫn Silva đều bị bán đi, nhưng với sự dẫn dắt của thủ lĩnh mới Mata, Valencia vẫn cán đích ở vị trí thứ 3.
Một bản hợp đồng như Mata, với Valencia, là không thể thành công hơn. Về tài chính, Mata là một thương vụ thắng lợi: Valencia chỉ mất chưa đến 4 triệu để mua anh về từ Castilla, và sau 4 năm, bán được với giá 27 triệu. Về thể thao, như đã trình bày ở trên, Mata cũng là một canh bạc thắng lợi. Anh còn khiến Valencia mở mày mở mặt, khi hết vô địch World Cup 2010 lại tới vô địch U-21 châu Âu. Còn chuyện Valencia có yếu đi khi mất Mata không, thì lại là một nhẽ khác...
Cả nhà đều vui
Trong vụ Mata, Chelsea sẽ phải chi ra 28 triệu euro, nhưng Valencia sẽ "chỉ" nhận được hơn 27 triệu. Số còn lại được chia cho các đội bóng mà Mata từng khoác áo khi còn trẻ, gồm Real Madrid, Real Oviedo và Juventud Estadio. Đây là phí đào tạo, được phân chia theo thời gian gắn bó của Mata. Cụ thể hơn, Juventud Estadio sẽ nhận được 50.000 euro, Oviedo nhận 200.000 còn Real Madrid nhận 600.000.